Bailarak

LENIZ, Harana

Behin betiko emantzipazioa (1556). Gorosabelek zehaztasunez kontatzen digu auzi luze honen amaiera: «Auzi hori oraindik zintzilik zegoelarik, 1542an bi mila gizon altxatu ziren, probintziak mugaren defentsarako dekretatuta; haien artean, Leintz bailara berrogei soldaduk jo zuten. Haranak probintziak izendatutako tokira bidali ondoren, Oñatiko kondeak, bertako jaun gisa, bere jendearen alardea egiteko agindu zion, eta eskaintzen zen gerraren gainbehera egiteko prest izango zuen; haren eskaera eskualdeek eta sindiko batek erantzun zuten bailara probintzian sartuta zegoela eta ez zegoela bere jaunaren mende. Beraz, eskatzen zitzaien alardea ez zen maileguan utzi, kondeak haien aurka egin zuen kriminalki, atxilotu egin zituen eta zepo batean jarri zituen, hiru hilabete baino gehiagoan. Errege Kantzelaritzaren aurrean horrelako zinegotzi horiek altxatuta, probintziaren ahotsarekin eta kostarekin izandako gorabehera horri jarraitu zitzaion, bere alde atera baitzen, eta puntu nagusi erlatiboarekin batera, harana errege-koroa lehengoratuko da. Epaitegi horrek kale egin zuen haranaren alde, aldizkari-graduan emandako epai baten ondorioz, eta kontrako ikuspuntua zuzendu zuen. Kondeak jarritako bigarren errepikapeneko errekurtsoaren bidez Gaztelako Kontseilua jakinaren gainean jarri ondoren, auzitegi gorenak kantzelaritzaren aldizkaria berretsi zuen, eta hala geratu zen irmo, 1556ko abenduaren 7an bere arrazako benetako gutun betearazlea libratuz. Beraz, berak ebatzi zuen Lenizko ibarra jurisdikzio zibil eta kriminalarekin errege-koroa esleitzea. Horrekin amaitu zen gai hori, baita zerbitzu militarraren gorabehera ere. Haranak orduan hartu zuen erreal izena, azkenaldian izan zuen jauntxoaren aldean. Ikusten denez, auzi horrek berrogeita hemeretzi urte iraun zuen, eta Guevarako etxeko jaunek Lenizko haranaren jabetza eta jurisdikzioa izan zuten ehun eta laurogeita bi urtez. Sekulako arrakasta lortu zuen, baina ez zuen irabazi. Aski da gogoan izatea auzi honetan berrogei mila dukat gastatu zituela; horren konpentsazioan edo kontsiderazioan, probintziak ez zion ordaindu sukarra hamabi urterako».