Abeslariak

Lanas Muru, Raimundo

Nafarroako jota kantari ospetsua, Murillo el Fruton (Nafarroa) jaioa, 1908ko urtarrilaren 23an. Fuendejalonen (Zaragoza) hil zen, 1939ko abenduaren 31n. Esan daiteke Lanasek gaur egungo Nafarroako jota sortu zuela, aurrekoak bahetu eta leunduz, errondakoak baztertuz eta fama azkarra irabazi zuten beste batzuk sortuz. Horregatik, haren irudiak jotero mitiko eta hauskaitzarena izaten jarraitzen du.

Haurtzaroa jaioterrian igaro zuen, eskolara joan eta behien artzaintzari kasu eginez. Meningitisa izan zuen eta, ondorioz, herradore-lanbidea ikasi zuen, Zarrakaztelun, Milagron, Tuteran, etab. Hiri horretan, batez ere, zaleak, gitarra-joleak eta jota-kantariak erakarri zituen ahots, estilo eta eztarri bikainagatik. Iruñean bizi izan zen eta "Los amigos del Arte"n musika ikasketak egin zituen eta Orfeoian izan zen. 1930 inguruan "errondaila" zaharraren jotak abesten zituen, diskoren bat grabatu zuen eta lagun eta babesle onek gitarrarekin laguntzen erakutsi zioten, ohiko estiloak ezagutarazi zizkioten eta, hala, nolabaiteko prestakuntzarekin, Zaragozan egin zen jota lehiaketa batera aurkeztu zen; kantari famatuak izan arren, arrakasta handia izan zuen, eta El Ruisor izena irabazi zuen.

Raquel Meller nagusi zen ikuskizun-konpainia bateko enpresaburuak Lanas elkartean sartzea proposatu zion; taldean sartu zen eta jotero nafarraren, galtza eta alkandora zuriaren, gerrikoaren eta zapi gorriaren eta alpargaten jantzia ikusi zuen, eta arrakasta handia izan zuen Iruñean. Mexikoko Círculo Vasco-Español elkarteak kontratatua, 1935eko udan Arte Ederren Jauregian entzun zen. Aurkezpena uztailaren 27an egin zuen, Tafallako Arzoz musikari nafarrak zuzendutako errondaila batekin. Arrakasta lortu zuen. Madrilera itzuli zen, emaztearekin eta bi alabekin bizi zen lekura; hurrengo urterako kontratua ekarri zuen, baina Espainiako gerra zibilak itzultzea eragotzi zion, eta hiriburuan jarraitu zuen, bere osasuna larriki hondatu zioten gorabehera eta gabezia ugari jasanda. 1939ko udan, Coruñarako bidaia baten ondoren, bere jaioterrian jarri zen bizitzen, konbalidatzearren, lortzen ez zuena; aspaldi, bere egoeragatik lanik gabe zegoen, eta, bizitza artistikora itzultzeko gogoarekin, Zaragozara joan zen urte hartako abenduan. Arguedasen bi egun geratu ziren, eta 26an, lagun eta miresleen eskariz, herriko zineman abestu zuen; azken aldiz egin zuen; Setioen hiritik Fuendejalonen bizi ziren senitarteko batzuen etxera joan zen, eta han utzi zion bizitzeari.

Iruñeko El Pensamiento Navarro egunkariaren ekimenez, eta "Los amigos del Arte" egunkariaren, Tuterako eta Tafallako udalen eta Nafarroako agintarien laguntzei esker, Raimundo Lanas egunkariaren hondakinak bere lurraldera eraman zituzten, eta 1949ko maiatzaren 15ean Murillo el Frutoko hilerrian ehortzi zituzten, mausoleo erraz baten azpian, Eskultore eskultorearen lana.

Artasek interpretatu zituen jotetako asko bere sorkuntza izan ziren, ahaztutako batzuk eguneratu eta estiloak ezarri zituen; bere tesitura zabalak eta trino eta apaingarriek ematen zuten purutasunak "El Ruiseñor Navarro" deitu zioten. Izen handia eman zioten: Eta errepidean noa, Huntza, Lagunera, Kateak eta Dice que me debe matar. Gehienak Vasconia diskoan grabatuta agertzen dira, kantatzen duen herri batean [Regal, 33 1/3 r. p. m.]. Irratiek eta partikularrek gordetzen dituzten disko asko grabatu zituen.

1977ko urrian, Donostian, eta bost mila pertsonaren aurrean omenaldia egin zitzaion. Egun batzuk geroago, jaialdi honetako joteroak Murillo el Frutora joan ziren eta bere hilobiaren aurrean kantatu zuten herri-emozioaren erdian. Harlauza hotz haren aurrean, ahots bero eta puru batek bere jota gogokoena intonatu zuen, bere sinpletasunean, Huntza izenarekin batera, ospetsu bihurtu zuena: "Makila eta gurdia hartu eta errepidean noa. Ez da gelditzen ez nauen salmentarik, ez eta maite ez dudan emakumerik ere".

EL

  • PÉREZ OLLO, Fernando: "Lanas Muru, Raimundo", Nafarroako Entziklopedia Handian. Iruña: CAN, 1990. G 6, or. 398-9.

2008ko KSE