Ekonomikoak eta sozialak

Gipuzkoako Caracasko Errege Konpainia

Aurrekontuan jasotako 1.500.000 pesoko kapitala ezin izan zen estali, nahiz eta akzioen harpidetza – bakoitzak 500 pesoko nominala zuena – zabalik egon 1733ko abendura arte. Orduan, dirutan eta espezietan emandako kopurua (itsasontziak, kolonian saltzeko europar generoak, etab.) 700.000 peso baino gehiago lortu ziren. Hala ere, Kontsulatuko gizonek Venezuelako abentura hasteko 502.500 peso nahikoak izango zirela adierazi zuten.

Akziodunen zerrenda aztertuz gero, hiru talde ikus daitezke: a) Donostiako merkatarien taldea, bere Kontsulatua eta Gipuzkoako ingurukoa; b) Cadizen egoitza duten merkatariak, hiri hartako Konpainiaren faktorearekin zuzenean lotutakoa (Irisarriko Santiagorekin); eta, azkenik, c) Gortean bizi diren pertsonak, batez ere beren negozioak eta familia-harremanak Julio Caro Baroja jaunak maisuki jaso zituen nafarrak. Gainera, beste talde bat ere interesatu zen sozietate berrian, akziodunen nominan agertzen ez bazen ere, hala nola Frantziako, Herbehereetako edo Flandesko merkatari batzuek osatutakoa. Hala berresten dute Batzarrean parte hartu zuten akziodunen ordezkariek.

Akziodunen ekarpenen zenbatekoa askotarikoa izan zen, eta Gipuzkoako gunea izan zen akzio gehien eskuratu zituena. Bost zuzendariek dirua, jeneroak eta itsasontziak jarri zituzten. Cadizko merkatariek salgaiak erosi zituzten kolonian saltzeko. Madrilen bizi ziren nafarren taldeak dirua jarri zuen, baina partaidetzak ugariak izan ziren, baina ez Donostiako merkatarienak bezain handiak. Erregeak, bere aldetik, 200 akziorekin interesatu zen, baina ondoren ez zen gauzatu ordainketa, baizik eta Konpainiak Cadizen ordaindu behar zituen eskubideekin estaltzen joan zen. Donostiako Kontsulatuak eta Gipuzkoako Probintziak ere akzioak erosi zituzten, merkataritza-proiektuari emandako laguntzaren edo babesaren froga gisa.

Konpainiak jarraitu zuen finantza-politika, kontuan izanik ez zuela bere fundazioan aurreikusitako kapitala lortu, eta hura sendotzeko gizarte-funtsa handitzea erabaki zuen. Horregatik, kudeatzaileek ez zuten ekitaldi bakoitzean lortutako etekin guztiak banatzeko joera izan, gutxienez lehenengo urteetan, urte horiek izan baitziren errentagarrienak. Horrela azaltzen da nola 1749ko Akziodunen Batzarrean erreserba handi batzuekin kapitala hiru milioi pesoraino handitzeko nahia. Ildo horretatik, 1751ko akziodunen bileran, akzioen "bikoizketa" jakinarazi zen, ordaindu gabe edo, bestela esanda, metatutako erreserba ugarien kontura. Horrela, "ordaindutako" kapitala 1.400.000 peso baino gehiagora igo zen. Egun berean, Caracasen eta Maracaibon bizi zirenei akzio berriak egiteko aukera ireki zitzaien, 1.547.000 pesora iritsiz. 1766an, beste kapital-handitze bat egin zen erreserben kontura.

Akziodunen ekarpenez gain, Konpainiak hasieratik kreditura jo zuen likidezia lortzeko. Baliabideak sozietate-saretik kanpo erakartzeko politikak aurrezkia ekarri zion Konpainiari; izan ere, oro har, akziodunen artean banatzen zuen dibidendua baino interes txikiagoa izan zuen. Baliabideak biltzeko, Konpainiak hainbat agente edo ahaldun izan zituen Iruñean, Gasteizen eta Zaragozan, baita zuzeneko lana ere Donostian, Madrilen edo Cadizen.