Kontzeptua

Ipuingintza Euskal Herrian.1970-2000

Milurte berriarekin batera aurreko hamarkadetan euren ibilbide literarioa hasitako zenbait idazleren ipuin bildumak argitaratu ziren. Esan genezake egile hauek guztiak ez zirela nabarmendu 90eko hamarkadako ipuingintzan, argitalpenik egin ez zutelako edo denbora horretan genero hau landu ez zutelako. Horien adibide ditugu Juan Martin Elexpururen Hamaika ipuin (2000); Jesus Etxezarraga Sugearen tristura (2000); Enrike Urrutia Capeauren Izar beltzaren urtea (2000). Horiekin batera 90eko hamarkadan hasitako idazleen ipuin-bildumak ere baditugu: Txilikuren 101 gau (2000); Jon Arretxeren Zazpi kolore (2000); Iban Zalduaren Gezurrak, gezurrak, gezurrak (2000), Traizioak (2001), Itzalak (2004), Etorkizuna (2005); Patxi Iturregiren Behi eroak (2003), Dioramak (2006,); Karlos Linazasororen Ez balego beste mundurik (2000,), Ipuin errotikoak (2001); Patxi Zubizarretaren Barrikadak (2003); Jokin Muñozen Bizia lo (2003)... Bai eta milurtearekin batera plazara irten ahots berrien lanak ere: Ana Urkizaren Desira izoztuak (2000), Bekatuak (2005); Pedro Alberdiren Kafka Bilbon (2002); Mikel Tabernaren Txokolatezko dinamita (2001); Ixiar Rozasen Sartu, korrontea dabil (2001); Xabier Etxaniz Rojoren Begiak itxi eta kitto (2000), Hamar manamenduak (2002)...

Bilduma horietan guztietan aurki ditzakegu aurretiaz zetozkigun ildoetako ipuin motak. Bidaia ardatza duen Arretxeren bilduma; Historian eta erudizioan funtsatzen diren Etxezarraga eta Capeaurenak bezalako bildumak; Alberdik eta Iturregik lantzen duten nolabaiteko fantasia, eta Iturregiren kasua ere errealismo zakarra; begiradaren garrantzia nabarmentzen duten Urkiza, Rozas eta Etxanizen bildumak; Elexpuru, Zubizarreta, Muñoz eta Tabernaren bildumetan gure historia hurbila ardatz duen errealismoa; ultramodernitatearen zantzuak dakartzan Iban Zaldua; saiakeratik hurbil dagoen narrazio moldea Txilikuren eskutik; baita ere, aipatu beharko genukeen narrazio laburra eta poesia elkarlotzen dituen Aurelia Arkotxaren Septentrio (2001). Egiturei dagokienez, ia nobelaren besteko batasuna lortzen duten bildumak dira, esaterako, Zubizarreta eta Rozasenak. Gainontzekotan, nagusi dira ipuin solteez osotutako bildumak, berauen arten batasunezko elementurik aurki badaiteke ere. Hala ere, milurte hasierako ipuingintza honek berrikuntza ekarri badakartza.

Batetik, ipuin laburra erabat nagusitzen dela esan genezake; bestetik, begiradak, oro har, hartzen duen garrantzia, non sentimenduek eta inpresioek leku nabarmena hartzen duten. Bertatik ipuin labur, arin eta biluzi tankerakoa eratorriko da. Bestalde literatura unibertsaleko ipuin-liburuen itzulpenen azkartzea aipatu behar genuke. Eta, azkenez, 2000ko hamarkadako urteek erakusten digutenez, idazle berriak plazara irten ahala, feminizaziorako joera handia da ipuingintzan, oroz bat euskal literatura osoan gertatzen den bezala.