Monarkia eta noblezia

Iñigo Iñiguez Arista

Zalantza ezina da, baina ez da agiri bidez inoiz azaldu. Dakigun gauza bakarra hauxe da: hamar urte inguru arinago Eneko Aristaren suhia zen Garsea "Txarra"-k Aznar Kondeari beronen Aragoiko konderria kendu zion. 824.urtean Eblo eta Aznar konde frankoek euren inperio-agintea ezartzeko asmoz, frankoen eta menperatutako baskoien gudarosteen buruzagitza izanez Orreagara heltzen dira. Pirinioak gurutzatuz, Iruñan sartu eta hego Baskoniako inperio agintea ziurtatzeko neurriak hartzen dituzte, hau da: Pirinioetatik Tuteraraino. Kronista frankoak ez du kondeek zuten asmoaz inolako azalpenik ematen eta esaten diguna Iruñarako zuten misioa burutu egin zutela baino besterik ez da.

Bertan zer egin zutenaz edo gauzatu zutenaz ez dakigu ezer baina, egia esan, 824an bertan jada ospetsua zen Orreagako pasabidetik berriro igaro ziren. Zisako mendatera heltzean, jada, zalantzarik gabe Eneko "Arista"k, Garsea "Txarra"k eta Muza ben Kasi-k buruzagitutako menditarren enboskada handia jasaten dute.

Arma egitate horretatik dator Eneko "Arista"ren agintepean hiru pertsonaien arteko itun sendoa. Enekok buruzagi baskoiak eta Banu Kasiak ezkontza bidezko aliantza sare korapilatsuz bat egiten jakin zuen. Une horretatik historian hainbeste oihartzun izango zuen Iruñako Erresumaz hitz egiten hasterik dago.