Euskal Herrian Europako beste lurraldetan bezala XIX. mendearen hasiera arte ez ditugu hilerrien adibiderik aurkituko. Datu bitxia bezala aipatu Espainian elizetan ehorzketak egitea 1787an debekatuko dela aurretik sei urte lehenago, 1781ean, sekulako izurritea azaldu baitzen Pasaian eta izurrite honen errua Pasaiako ehorzketa ohiturei bota baitzitzaion. Hala ere, hasieran bai elizak eta baita gizartearen gehiengo bat neurriaren aurka azalduko dira eta herri asko izango dira, batez ere txikienak, ohitura honekin jarraituko dutenak XX. mendea heldu arte.
Ondorioz, lehen hilerri garrantzitsuak aurkitzeko Euskal Herriko hirietara jo beharko dugu, eta Bilbon zehazki aurkituko dugu lehen saiakera garrantzitsua Mallonako hilerrian, Juan Bautista de Belauzaran arkitektoak 1830ean eraikita. Bost hamarkada beranduago hilerri hau Bilboren hazkunderako txikia geratuko da eta orduan Derioko herrian Euskal Herriko hilerririk interesgarrienetako eraikiko da, Edesio Garamendia eta Enrique Epalzaren lana izanik; hilerri honetan oso ongi ikusten dugu mediterraneoko ereduaren garapena estilo eklektiko bat jarraituz eta bereziki erromanikoa eta gotikoa garaiko elementuen irakurketa eginez. Eraikuntzarekin batera, hilerri honetan ere oso interesgarriak dira aurkitu ditzakegun panteoiak, adierazgarrienak XX. mendearen hasierakoak.
Baina Euskal Herrian tipologia honen garapenik interesgarriena XIX. mendearen erdialdean gertatuko eta zehazki Bizkaiko lurraldean. Une honetan eta leku honetan ere hilerrien adibiderik hoberenak aurkituko baititugu. hilerri hauek nitxoak izaten dituzte eta atari zutabedun eta burudunen azpian egoten dira ipiniak; villa erromatarren araberakoak, neoklasizismoaren garaian eraiki ziren estilo honen apaindura elementuak agerian dituztela. Honelako adibideak soilik Bizkaian aurkitzen ditugu Elorrio, Aulesti, Abadiño, Dima eta Markina-Xemeingo hilerrietan; azken hau, Jose Maria Laskurain arkitekto arabarrak egina neoklasizismoaren amaieran tradizio greko eta egipto aurreko formak nahastu zituen, nolabait ere halako erromantizismo bat iragarriz.
Geroago, XX. mendean Euskal Herriko beste hiri eta herrietan hilerri gehiago eraikiko dira eta handietan eredu mediterranearra jarraituko da eta bereziki Derioko adibidea izango da irizpideak finkatuko dituena, Donostian Polloe hilerrian gertatzen den bezala. Berez, tipologia honek gure lurraldean ez ditu nabarmendu beharreko aurrerapauso gehiago ezagutu eta soilik salbuespen batzuk besterik ez daude aipatzeko, eta horien artean bereziki Juan Antonio Pizarro arkitekto gipuzkoarrak Zumarragan burututako kripta laurogeigarren hamarkadan.