Erakundeak

ERMANDADEA

Laburdiko Hermandat. Hermandat erakunde militarra eta herri-jatorria 1396koa da. Penintsulako ermandadeen antzera antolatzen dute Lapurdiarrek. Hermandat-ek 1400 eta 1403an jaso zuen onespen erregeala. Elkarrekiko zin eginez elkartu ziren gaizkile, erreboltari eta gerra-bultzatzaileen aurka borrokatzeko, gentilgizonak izan ala ez. Hermandat-ek epaitzen zuen, balea bertan egon ala ez, epaia betearazten zuen. Estatutuak zuzenean inspiratzen ziren, funtsean eta hiztegian, hegoaldeko ermandadeen ordenantzetan. Juan de Gante Akitaniako dukeak onartu zuen Hermandat, eta 1403an Enrique iv.a erregeak. El

Hermandat laburdinoen konpromisotik jaio zen. Bale berri orok, bere kargua bete baino lehen, parrokiako ordezkarien aurrean zin egin beharko luke, ordenantzen arabera gobernatuko zuela eta haiek bakarrik zin egiten ziotela obedientzia. Baileak zin egiteari uko egiten zionean, laburdinoek ez zuten hala onartzen. Hermandat-en printzipioak hauek ziren:
  • 1). Hark gaiztakeria eta edozein baldintzaren konplize ororen aurka jarduten zuen;
  • 2) Hermandat-ek delitua edo krimena egiten zuena jazartzen eta epaitzen zuen, gentilgizona izan ala ez.
  • 3) Hermandat-ek gentilgizon baten etxe gotortuan babesten den gaizkilea jazarriko du, eta etxea bortxatzera ere iritsiko da, oposiziorik bada.
  • 4) Baisa edo haren inguruko jendea eskatzen bazuten, jardun egin behar zuten, baina Hermandat-ek bere laguntzarik gabe jardun zezakeen, baita gizalegeen aurka ere.
  • 5) Parrokien artean elkartasuna eta erantzukizuna zegoen, bi probi hominek parte hartu behar baitzieten baileari eta beste parrokiei.
  • 6) Baionak urtean hiru aldiz bildu behar zituen parrokiako bi probi homin, eta zin egin ondoren, Hermandateko erregelamenduak betearazteaz arduratuko ziren: Hermandateko auzitegia eta Biltzarraren ohiko bilerak.
  • 7) Urteko bilera horretan, probi hominek edo alkateek zin egiten zuten ondo gobernatuko zutela, eta zin egiten zioten baionari ere. Gainera, beren parrokietan polizia-botereak zituzten.
  • 8) Inork ezin zion atzerriari irtenbiderik eman 5 armarriko zigorrarekin
  • 9) Egiten zen delitu oro biktimak salatu behar zuen parrokiako alkatearen aurrean. Hark justiziarik ematen ez bazuen, orduan Hermandat-en batzarra ezagutzen zuen
  • 10) Delituen eta zigorren zerrenda bat zegoen
  • 11) Berme judizialak kontuan hartzen ziren, hala nola fidantza.
  • 12) Orri guztiek Hermandat zin egin behar zuten 14 urtetik aurrera.