Guecho, tierra y mar. Jatorrizko gunea Jauregia izeneko dorrearen inguruan dago. Dorre horretako jauntxoek Santa Maria elizaren patronatua izan zuten, Lope García de Salazar jaunak Erdi Aroaren amaieran dioenez. Dorre hori XVII. mendearen amaieran (1697) suntsitu zen, eta gaur egun dagoen izen bereko baserritik metro batzuk beherago zegoen, eremu urbanizatuan. Biztanleria bi zatitan bildu zen: Goierri eta Baserri, horietako lehena, Sarri, Maidagan, Azkorri, Saratxaga eta Ibatao auzoek osatua. Algortako portutik gertu herri arrantzale bat ere sortu zen. Ikus.ALGORTA. Juan de Muruak elizatea ordezkatu zuen 1526ko apirilaren 5ean Gernikan egindako batzarrean, 1452ko Foru Zaharra berritzeko asmoz. 1545eko ekainaren 20an, hitzarmen bat sinatu zuten Guecho elizateak eta Bilboko hiribilduak, bere maisu-unibertsitateak eta Burgosko kontratazioak, Guerezalu ibaian egiaztaturiko obrak barrako eskubide eta inposaketekin sostengatu eta egin zitezen, Bilboko beren unibertsitatearen eta Burgosko kontratazioaren kontura. Lan horien helburua Bilboko eta Portugaleteko barra hobetzea zen. Hitzartutakoa bete ez zenez, Guedok betetzeko eskatu zuen; horretarako 1568ko uztailaren 9an exekutiboa atera zuen. [Labayruko epaiaren testua: H G L B., t. IV, or. 404-406]. Portugaleterekin ere auzipetu zuen, 1586an, hiribilduak osorik izan nahi zuen itsasadarreko uren jurisdikzioa zela eta. Portugaleteko lehorrean zabra bat hondoratu zenean izandako istiluen ondoren, elizateak hiribildua auzitara eraman zuen eta Chancilleriatik lortu zuen bere ur-zatiaren erdiaren gaineko eskubidea aitortzea. Garai honetakoak dira Bilboko Kontsulatuaren etxola, Areetan kokatua, arriskuan dauden nabigazioei laguntzeko. Elizateak txikitatik eman zion itsasadarrari kapitain, pilotu eta lemane onak. Horietako askok beren kontura lan egin zuten edo Indietara emigratu zuten. Monarkiak maiz erabili zituen itsas gerrak. Guecho eta Sopelanako elizateetako gizon gehienak, Armada Garaiezinean parte hartu zutenak (1588), espedizio horretan hil ziren. [E. J. L: "H. G L B. ", t. IV, or. 537].