Oria eskualdea. Oria ibaiaren arroa Gipuzkoako erdialdeko eskualdea da, zabalena, herri gehien hartzen dituena. Gipuzkoako ibairik garrantzitsuena izanik, bere tamaina geografikoa ez da Bizkaiko Ibaizabal ibaira iristen. Gipuzkoan ez dago kostalde erdiko mendilerro indartsurik ibaien ibilgua blokeatzen duenik eta ibai handi bakarra eta hainbat ibilgu independente sortzen dituenik, Bizkaian bezala. Urumeak, Oriak, Urolak eta Debak ibaibide luzea dute itsasoraino. Hauek, gipuzkoar-nafarra den Bidasoarekin, itsasoraino luzatutako esku baten bost behatzak bezalakoak dira. Oiartzun salbuespen bat da, itsasadarren eskualdeko Bizkaiko ibai txikien estiloa du. Oria ibaia Aitzgorritik ateratzen den ibai-esku horren erdiko hatza da, luzeena. Zegamatik eta Zumarraga-Urretxutik datozen Oriaren bi adarrekin Beasainen sortzen den bidegurutzeak bertan gauzatzen da bere izaera. Hemendik, paper-fabrikatik aurrera Tolosarantz abiatzen da. Bere ertz apartsuetara iristen dira Lizarrusti-Ataun, Aralar-Amezketa, Azpirotz-Lizartza, Urto-Berastegui-Ibarra eta Leitza-Areso-Andoain guneak. Gune honetako hiriburua Tolosa historikoa da, erdialdeko arroaren gune naturala. Oria baserri zuriz eta fabrikaz beteriko ibarrez jositako mendien aurrean lerratzen da. Bere ibilera nagia Orioraino luzatzen da, bere ur zikinekin Aginagako gune angulero aberatsa suntsituz. Oria ibaiaren kubeta Gipuzkoako zabalena da, zerumuga zabalena duena. Urumea aldeak Goizuetako eta Artikutzako Nafarroako zatietako urak ere ekartzen ditu. Oria, Urumea, Oiartzun (Pasaiako portua) eta Bidasoako arro baxuak oztopo txikiek baino ez dituzte bereizten. Oria ibaiaren eskualde nagusiaren hedapen gisa har daitezke. Oriotik Hondarribira eta Hendaiara hondartzak hedatzeaz gain, ipar-ekialdetik hego-ekialdera eta Aralarrekin erdialdera inguratzen duen Nafarroako eremu handi guztia du eskura.