Sailkatu gabe

GEOGRAFÍA (ÁLAVA-ARABA: HIDROGRAFÍA)

Ebro ibaiaren bigarren mailako ibaia bezala hartzen bada, eta Arabako ia ur guztien kolektore soil bat bezala, Zadorra da uremari gehien duena eta garrantzitsuena, Arabako ezetza bezala izendatua. Bere garrantzi geografikoagatik, ibai honek, Ibaizabalek Bizkaian eta Oriak Gipuzkoan duten funtzio bera betetzen du Araban. Zadorraren arroa da Araban hedadurarik handiena duena. Bere arro altua Urbasako iparraldeko isurialdeko iturriekin elikatzen da. Zadorra Munain udalerrian jaiotzen da, Aguraindik bost bat kilometro ekialdera. Munain herritik igaro ondoren, Okarizetik jaisten den lehen erreka batzen zaio. Kurba bat osatuz, Aguraingo iparraldetik igarotzen da. Baina, aurretik, Zaraeta errekaren ekarpena jaso du. Agurainen mo??? batzen zaizkio; bigarrena Egileta, Erentxun, Añua, Gazeta eta, orduan, ibaiak hego ekialde-ipar mendebaldeko norabidea hartzen du. Zuazo de Agurainen, Iruraitz mendietatik jaisten den erreka eta Jezñana eta Luzuriaga ibaien emariak jasotzen ditu. Barrundian sartzen da eta Heredia, Dallo, Audikana, Gebara eta Maturana herrietatik igarotzen da. Herediako errekek Sarnostegitik ematen dituzte urak. Audikana eta Etura igarota, Etxebarri-Urtupina erreka hartzen du. Barrundia ibaiak, Larrea, Hermua eta Ozaeta herrietatik igarotzean, Arantzazu eta Elgea mendilerroetatik jaisten diren urak biltzen ditu, Txikito, Errekalde, Ugarana eta beste errekasto txiki batzuetatik. Bere ibilbidea Zadorrarekiko ia paraleloan utzi eta Maturanan batu zitzaion. Zadorra Ganboan sartzen da, eta bertan dago Uribarri urtegia. Hemen Iparralde-Hegoalderantz jotzen du eta Bostibaieta eta Santa Engratziatik jaso dituen Urkiolaren ekarpenak batzen ditu, gaur egun Legution biltzen dena. Urkiolako eta Gorbeiako haitzetatik datoz ur horiek. Eskalmendin, Gamarra Txikiaren aurrean, Alaitasuna batzen zaio. Alegriaren ibaiadarrak, gehienak ezkerraldekoak, Iturrieta eta Gasteizko mendietatik datoz. Lau ibilbide garrantzitsuenak hauek dira: lehena Gauna herrian barrena, Dulantzin bertan itsasoratzeko; bigarrena Egileta, Erentxun, Añua, Gazeta eta El Burgotik (herriak); hirugarrena Ixona, Trokoniz, Andollu, Villafranca, Argandoña Zerio eta Illarrazatik (herriak); laugarrena Aberasturi eta Askartzatik (herriak), Dulantzi ibaian itsasoratuz, Zurbano parean. Arkaute ibaia hartzen du ezkerreko ertzetik, Gasteizko mendietatik datorrena, Gamarra Nagusitik gertu, eta ia Gasteizen bizi gara. Hiriburutik hurbil igarotzen da mendebalderantz. Eskuineko ertzetik, Tresponde baino lehen, Gorbeiako mendietatik datorren Zalla batzen zaio. Tresponden, bihurgune handi baten ondoren, norabidez aldatzen da, hegoalderantz, Argantzungo Maskorren haitzarterantz. Billodas, Langraitz Oka, aipatutako Argantzungo Maskorrak, Argantzun, Armiñon, Ribaguda, Lacorzana eta Berantevillako pasabide horretatik igarotzen da. Herri honetan Trebiñuko urak ekartzen dituen Ihuda hartzen du. Miranda de Ebrotik bost kilometro beherago itsasoratzen da Ebrora.