Gure tradizioko ahozko literaturan kopla zaharrak txatal laburrak dira, baina altxorrik handienetakoa. Sarritan kantatzen dira sortan, koplak bata bestearen atzean josita, nahiz eta elkarrekin zerikusirik edo loturarik izan ez. Ez dago argi noizkoak diren ez jatorriari buruzko beste ezer, baina guganaino heldu dira herriarentzat estimazio handikoak direlako. Sentimentu handiz kantatzen ditu jendeak, hainbat egoeratan. Izan ere, doinua aldatuta, letra bera agertzen da lo-kantuetan, dantza-kopletan...
XX. mendearen hasierako bi hamarkadetan, Manuel Lekuonak ekarpen handia egin zuen irakasle gisa ahozko literaturari literatura balioa emanez. Bere eskoletako irakatsien bitartez, eta argitalpenen bitartez, era honetako koplak eta herri kantuak, bertsolaritza eta abar, literatura mailara ekarri zituen. Harrezkero, aztergai dira unibertsitatean eta adituen lanetan. Garai horretako giroak asko estimatu zuen herriaren adierazle diren tradizioko pasarteok, eta Euskal Pizkunde garaian ahalegin handia egin zuten halakoak jasotzeko ere.
Lekuonak ohartzen duen moduan, kopla zaharrek lau bertso izaten dituzte, zati bitan banatuta. Lehenengo bertso-pareak naturako osagaiak erabilita ideia abstrakto bat adierazten du; bigarrenak, ostera, errealitateari lotutako ideia bat, ustez aurrekoarekin zerikusirik ez duena. Hala ere, jendearen gogoan estima handia izan dute kopla hauek; horrek esan nahi du gogoan loturaren bat egiten dutela, baduela kantu horrek osotasunean zerbait erakargarria eta iradokitzailea. Adibidez:
Itxasoan laino dago
Baionako barraraino.
Nik zu zaitut maiteago
Txoriak bere kumeak baino.
Halako koplak erromerietan dantzari laguntzeko kantatzen dira sarri.
Tiriki tauki tauki
mailuaren hotsa;
hamalau hargin baino
hoba dok arotza.
Tiriki tauki tauki
urunak eralgi;
ontza bat txokolate
hamalau atsori.
Hamalau atso eta
hamabost jikara
ondora arrimatzeko
bildurrez ikara.
Horrezaz gainera, eske-errondetan ohikoak dira, Santa Ageda martiriaren bezperan etxerik etxe taldeak ateratzen direnean, kasurako, edo Gabonetan Marijesi, Abendu, urteberri eta Erregenetan. Eske-errondetan, gainera, sasoia edozein dela, hainbat kopla behin eta berriz errepikatzen dira, etxean bizi direnei dagozkienak: etxeko jauna, etxeko andrea, zaldun gaztea, neska gaztea, ezkongabea, apaiza...
Oles da oles etxekotxuak
joten jatzuez atiak,
bakar-bakarrik itxita nator
andrea eta umeak.
Jesusen jaiotza da eske-errondak egiteko beste une bat:
Abendu santu honetan
bihar da denporia
orain kantatzen dogu
Kristoren jaiotzia.
Hogeta laugarrena
dogu abenduan
deseo genduena
logratu genduan.
Lo-kantuetako asko ere genero honetan sartu beharrekoak dira. Batzuetan esanahirik gabeko berba apaingarriekin hornituta egoten dira, loa ekarrarazteko.
Obabatxue lotiritaine,
ez egin lorik basoan;
otso goseak jan ez zagizan
bildotsa zarelakoan.
Obabatxue urrurru,
gaur zoaz ta bihar erdu;
alboan do(d)an tontoa baño
maiteago zaitut nik zu.
Kopla zaharren tankera literatura idatzian ere hainbat idazlek erabili izan dute. Lauaxetaren, Gabriel Aresti eta Bitoriano Gandiaga ditugu adibide agerienetakoak.