Monarkia eta noblezia

Enrike III.a Nafarroakoa eta IV.a Frantziakoa

Nafarroako erregea Frantziako Batasun Kalbinistako zuzendaria zen, eta fede protestanteari atxiki zitzaion berriro, katolikoen aurkako gerrari ekinez. Gerra hau, Frantziako bosgarren erlijio-gerratzat hartzen dena, 1576ko maiatzean amaitu zen, Frantziako Enrike III. erregeak Beaulieuko ediktua sinatu zuenean; ediktu horretan hugonoteen kultu-askatasuna aldarrikatzen zen. Hainbat katolikok erregeak huts egin ziela sentitu zuten eta Liga Katolikoa osatzeko bat egin zuten. Enrike III. Frantziakoak liga horren buruan jartzea lortu zuen, eta berriro ere katolikoak eta protestanteak elkarren aurka egin zuten seigarren erlijio-gerran. Gatazka 1577. urtean amaitu zen Bergeraceko bakearekin eta Poitierseko Ediktua aldarrikatu zuten; bertan Beaulieuko Ediktuak aitortutako kultu protestantearen baldintzak mugatu egiten ziren.

Bestalde, Frantziako erregeak ez zuen oinordeko zuzenik. Bere anaia Francisco, Anjou eta Alençoneko dukea zuen tronurako ondorengoa eta hura hildakoan, 1584. urtean, Frantziako tronurako eskubide gehien zuen erregegaia Enrike III. Nafarroakoa zen. Erresumarako sarbidea prestatzeko, Enrikek bere arreba Katalina Borbonekoa, Enrike Lorenakoa, Bareko dukearen emaztea utzi zuen Behe Nafarroako eta bere agintepeko lurretako erregeorde, eta Katalina lurralde horietako buru izan zen 1593 urtera arte. Halaber, Enrikek Baigorriko bizkonde Antonio Echauzekoaren laguntza ere bazuen; gaitasun diplomatiko handiko gizona zen, erregeari ere baliagarri suertatu zitzaizkionak, Gorteko hainbat gatazka ebatzi edo Espainiako enbaxadetan ordezkari izateko adibidez.

Anjouko dukea hildakoan, gatazka armatuek berriro ere eztanda egin zuten. Monarkiaren legezko oinordekoa hugonote bat zen eta hori ez zuten batere atsegin ez katoliko frantsesek, ezta Europako beste hainbat erregek ere. 1585. urtean hasitako gerra-aldia, Frantziako zortzigarren erlijio-gerrari bidea eman ziona, "Hiru Enrikeen Gerra" bezala ezaguna da, izan ere gatazka honetan Enrike Guisakoa, Liga Katolikoaren buruzagia eta Felipe II. Espainiakoaren aliatua, Enrike III. Frantziakoa eta Enrike III. Nafarroakoa lehiatu ziren eta. Halaber, gatazkan Sixto V. Aita Sainduak ere hartu zuen parte, Felipe II.aren borondateari jarraiki Nafarroako erregearen eskubideak bertan behera uzten zituen bulda sinatuz. Gatazkak 1588 eta 1589. urteetan izan zuen amaiera; 1588an Enrike III. Frantziakoak Enrike Guisakoa erailtzea agindu zuen, eta 1589an Frantziako erregea hil zen, erailketa baten biktima hura ere. Hil baino lehenago Enrike III. Nafarroakoa izendatu zuen oinordeko. Honek tronua hutsik zuen aurrean, baina hura hartzearen aurka agertu ziren Frantziako katolikoak eta Felipe II.ak bidalitako Espainiako tropak. Espainiako erregearen nahia zen Frantziako tronua bere alaba Isabel Clara Eugeniak hartzea -Frantziako tronuan desagertu berria zen Valoiseko etxeko oinordekoa-, eta Frantziako katolikoen jarrera zatitua ageri zen; horietako batzuk atzerriko errege baten gobernua onartzeko prest zeuden, baina beste hainbatek oinordeko frantziarra nahiago zuten.

Bestalde, Enrike III.aren mendeko lurretan zenbait gatazka gertatu ziren Carlos Luxekoa, Tardetseko jaun buruzagi katoliko adindunaren eta Belsunce, Enrike erregearekiko hugonote fidelaren artean.