Literatoak

Charritton, Pierre

Ezin esan daiteke Pierre Charrittonek obra luzea sortu duenik; izan ere, bizi izandako garaiak aintzat harturik, sarri defendatu izan du ezer sortu aurretik, kultura bera finkatu behar zela. Ideia horri jarraikiz, asko dira hazpandarrak egindako literatur ikerketak, edizioak, itzulpenak, etab. Gaztea zelarik hasi zen aldizkarietan eta egunkarietan idazkiak argitaratzen, eta bere izena Aitzina, Herria, Gazte, Etchea edo Euskaldunon Egunkaria bezalako argitalpenetan aurki daiteke.

1943an Bernardo Estornés Lasa-ren Euskal Edestia lapurteraz eman zuen Euskaldunak izenburuarekin. Testua "Chavier de Gazteiz" izenarekin sinatu zuen. Handik hiru urtera, bestalde, Petit histoire Religieuse du Pays Basque [=Euskal Herriko erlijioaren historia txikia] 71 orrialdeko lana egin zuen.

Itzulpenez denaz bezainbatean, Pentsamenduaren Klasikoak bildumarako eginiko lana da aipagarri. Tomás Moro-ren Utopia (1991) euskaratu zuen, bai eta Frantzisko Vitoria-ren De Indis (1991) obra Spinoza-ren Ethica (1997) liburuak ere.

Arestian esan den bezala, hainbat euskal idazleren lanak aztertu eta prestatu zituen Charrittonek, batik bat 80ko eta 90eko hamarkadetan. Jada 1963an Jean Etchepare Landerretche-ren Mendekoste gereziak lanaren argitalpena prestatu zuen. Handik hogei bat urtera, 1986an, Resurrección Maria Azkue eta Piarres Broussain elkarri-izketa lana kaleratu zuen, baina garai hartan eginiko lan handiena Jean Etchepare "Mirikua"-ren lan osoen edizioa da. Jean Etchepare Mirikuaren idazlanak izenburupean zenbait liburukitan argitaratzeko atondu zituen Charrittonek Etchepareren testuak, eta 1984tik aurrera kaleratu zituen Elkar argitaletxeak. 1990ean J.M. Moulier "Oxobi"-ren lanak argitaratu zituen, eta 1991n Piarres Larzabalen idazlanen edizioa atondu zuen. Handik gutxira, Jose Mendigane. Haren bizia eta kantuak (1992) kaleratu zuen, eta 1994an hazpandarraren bi lanek ikusi zuten argia: Euskal literaturaren oinarrizko gidaliburua eta Xabier Diharce Iratzeder biografia.

Azken urteotan, Ipar Euskal Herriko idazle eta kultur gizon batzuen gutunak eta literatur testuak argitaratu ditu beste ikertzaile batzuen laguntzaz. 2003an Piarres Broussain-en gutunak kaleratu zituen J.P. Ouret-ekin elkarlanean. 2004an, berriz, Piarres Lafitte-ren gutunak argitaratu zituen P. Andizabal-en, J.A. Irigaray-ren eta X. Kintanarekin batera. 2007an eta 2008an, beste alde batetik, Gratien Adema "Zalduby"-ren Predikuak saindu batzuen biziaz eta Artzain beltxaren neurtitzak lanak argitaratu zituen, hurrenez hurren. Charrittonek ikertutako beste egile batzuk dira Arnaud Abbadie, Andre Hiriart-Urruty, Pierre Narbaitz, Georges Lacombe edo Hiriart-Urruty, esate baterako.

2003an aurrekoak ez bezalako liburua kaleratu zuen Charrittonek: De re publica edo politikaz (Zizeronek jada bere obretako batean baliaturiko izenburua da). Liburua saiakera-lana da, eta, bertan, estatuaren, nazioaren eta herriaren arteko harremanak ditu aztergai eta hizpide. Bereziki estatuaren eta nazioaren arteko bereizketa egiten du hazpandarrak lan horretan, eta estatuek zer nolako bilakabide historikoa izan duten azaltzen du. Egilearen arreta, ordea, "nazio" kontzeptuaren inguruan dago batik bat, horri ematen baitio garrantzi gehien, eta nazioa izateko beharrezko baldintza bakarra herri batek nazioa izan nahi izatea dela defendatzen du.