Sailkatu gabe

HAROKO ETXEA

Antzinako leinua, jatorria argitu gabe duena. Belaunaldi askotan, Bizkaiko jaunak etxe honetakoak izan ziren. Haro abizena Bizkaiko jauntxoek hartu zuten, Haro izeneko tokian (Errioxa) izan zuten eraginagatik eta gobernuagatik. Iñigo López Ezquerra Bizkaiko lehen jaun historikoaren garaitik, López familia Errioxan errotu zen, ez bakarrik arbasoek legatu zutenagatik, baita hainbat erregek emandako dohaintzengatik ere, emandako zerbitzuen sarian. Lope Iñiguez, López Ezquerraren seme eta oinordekoa, Bilibioko gaztelu ospetsua izan zuen zaintzapean, eta harekin batera Haro, Nafarroako erregeak, Sancho de Peñalenek, emandako kontzesioaren arabera. López familiak Haroren abizen toponimikoa hartuko luke Diego López de Haro "El Bueno", Lope Iñiguezen semea eta Bizkaiko hirugarren jaun historikoa, Gaztelako Alfontso vi.a erregeak Haroko herrixkatik altxatu baitzuen, inguruko bizilagunekin demografikoki handituta. Erregealdi berean Naiarako, hau da, Errioxa osokoa, edukitzea. Haro abizenarekin sinatzen duen lehen dokumentua 1117 da. Hortik aurrera, haren ondorengo guztiek erabiliko dute. Argi geratu behar da Bizkaiko jauntxoek ez zutela abizen hori hartu Haroko hiribilduaren fundatzaile zirelako, baizik eta bertan aritu ziren gobernuarengatik: "Bizkaiko Jaunak, Haroko hiribilduko biztanle izan zirela esan arren, ez ziren haien jaun jabeak, arrazoi horretan behintzat; izan ere, garai hartako memoriek (1185) adierazten dute Erregearen jaurerrian zeudela, hau da, haren edukitza eta gobernazioa" (Garibay: Espainiako historiaren laburpena, 19. liburua, 2. kap. XIV). Haroren etxeko genealogiak aztertu dituzten hainbat autorek beren jatorri ilunen zailtasuna aurkitu dute. Horregatik daude bertan dauden genealogiak (ik. Labayru: "Historia General del Señorío de Vizcaya", t. II, or. 45-49 ; Bestelakoak: Edad Media y Señor; El Señorío de Vizcaya, Bilbo, 1972, or. 68-74). Zailtasun hori gainditu egin da gure kasuan, familiak abizen hori hartu zuenetik Haroren etxea aztertu baitugu. López familiaren eta Bizkaiko lehen jaunen jatorria aztertzeko, ikus. BIZKAIA. Haro leinuan Bizkaiko hainbat jaun nabarmendu ziren: Diego López de Haro I (1093-1124), Diego López de Haro II (1170-1214), Lope Díaz de Haro II (1259), Diego López de Haro III (1236-1254), Lope Díaz de Haro III (1254-1288), Diego de López Haro leinua bando-burua izan zen, eta Laratarren lehiakideak izan ziren, batez ere Alfontso X.a Gaztelako jakintsuaren eta haren seme Antso iv.a Bravoren garaian. Familia horrek eragin handia izango du XII. eta XIII. mendeetako gertaera historikoetan, batez ere. Gaztelako erregeekin bat egiteak Bizkaiko Jaurerria Gaztelarekin elkartzea ekarri zuen, Iruñeko erresumaren interesen kontra. Ortuetako Aek esango digu: "Banaketa horrek ez zion soilik Nabarrari Bizcayak eman zezakeen laguntza ahaltsua kentzen —ziurrenik, biztanleria eta baliabide nahiko garrantzitsuak zituen—, baizik eta -hori zen benetan deitoragarria bere eta bere jaunen inguruan erakarpen-gune bat, Araba eta Gipuzkoa laster arrastatu behar zuena" (Ortuetako A.: Navarra y la unidad política vasca, Bartzelona, 1931, p. 255). Erref.: Labayru: "Historia General del Señorío de Vizcaya", t. II; L. de Salazar y Castro: Historia genealogica de la Casa de Haro, Madril, 1920, t. I; Beste batzuk: Erdi Aroa eta Jaurerriak: El Señorío de Vizcaya, Bilbao, 1972; Jesús de Leza: López Díaz de Haro, Bizkaiko Jaunak eta Cameros jaunak Errioxako gobernuan Erdi Aroan: 1016-1334, Logroño, 1954.Urbano ASARTA

EPENZA