Poeta, kantautorea eta politikari laburtua, Uztaritzen jaio zen 1921eko martxoaren 4an. 1980ko uztailaren 28an hil zen Tolosan (Toulouse).
Familia apaleko semea (errementariak). Uztaritzeko mintegian aita Laffite ezagutu zuen, eta, bere herrian pasatutako udetan, Hilario Olazaran, Hilario de Estella, honekin txistua ikasiz. Bi pertsona horiek erabakigarriak izan ziren beren bizitzan, baita, 1936ko gerraren ondorioz, euskal errefuxiatuak Iparraldera iristea ere. Ciáurriz doktorearekin izan zuen adiskidetasun handia izan zen gaztetako beste osagai erabakigarrietako bat. 19 urte zituela Bordelera joan zen medikuntza ikastera, eta pneumofisiologian doktoretza lortu zuen. Oso aktiboki hartu zuen parte, E. Goienetche bere lagunarekin batera, Aitzina taldearen jardueretan eta, gerraren ondoren, erresistentzia antifrankistan lagundu zuen. 1948an, karrera amaitu ondoren, Kanbon jarri zen bizitzen, baina Bordeleko Burocoa doktoreak zuzentzen duen Euskal Ikasleen Elkartearekin harremanetan jarraitu. 1960an Eusko Biltzarreko lehendakari hautatu zuten. EAJ-tik urrundu zen gazte nazionalisten mugimendu berriarekin harremanak zituen bitartean.
Garai honetan, euskal poeta gisa agertu zen eta, Brassens handiaren ereduari jarraituz musika fresko, moderno eta itsaskorra konposatzeko zuen erraztasuna ezagutarazi zuen. Gitarra baten laguntzaz, 1961eko lehen diskoa kaleratu zuen, eta arrakasta izugarria izan zuen, batez ere Francoren diktadurak harrapatutako euskal probintzietan, klandestinitatean saldu arren. Gu gera Euskadiko, Gure Astoa, Bakearen uxoa, Zer duk nigarrez?, Haurtxo, haurtxoa, Primaderako lilia, Nafarra, oi Nafarra. Abesti hauek erreferentzia hunkigarria zuten, bai 1936ko gerrarekiko, bai herriaren egungo zapalkuntzarekiko, eta erresistentzia-kanta bihurtu ziren (letra batzuk P. Larzabal bere adiskidearenak ziren).
Baina ez zen hori, engagé abeslari bihurtutako mediku eta organo-jole horren produkzioaren balio bakarra. Bidasoaren hegoaldean formula eta adierazpide berriak bilatzen saiatzen ziren beste artista batzuen lanarekin lotu zen bere lana. Euskal kanta berriak Labegerierengan, Mikel Laboarengan, Letxundirengan, Lourdes Iriondorengan, Julian Lekuonarengan, Artze anaiengan, Leterengan, baita Nemesio Etxanizengan ere, bere lehen aitzindariak zituen. Handik aurrera, euskal musikak, bakarrik tokiko klasikoak abesten zituzten abesbatzak izateari utzi zion eta minigonadun neska bat, bakeroz jantzitako gazte bat, berriro aurkitutako instrumentu autoktonoa edo konplexurik gabe hartutako instrumentu unibertsal bat —gitarra— ere izatera pasa zen.
1962an, Enbata izango zenaren laguntzarekin eta CDS talde demokristauaren barruan, Frantziako Batzar Nazionalean, Pirinio Atlantikoen aldeko diputatu akta lortu zuen. Hurrengo urtean, Itsasuko Gutuna izenekoa sinatu zuen. Herri horretan ospatutako Aberri Egunean, dokumentu honek talde informala zena Enbata mugimendu politiko abertzale bihurtu zuen. Labegerie Frantziako politika orokorrean sartu izanak eta ondoren errefuxiatu-olatu berri bat -ETAkoak- iritsi izanak eta hauen ondoko eraginak talde horretatik urruntzea ekarri zuen, erabat hausteraino. Hirurogeiko hamarkadaren bigarren erditik aurrera "jauntxo edo notable" bihurtu zela esan daiteke. 1964ko martxoaren 8tik 15era, Ezpeletako kantoitik Pirinio Atlantikoetako kontseilari nagusi hautatu zuten, Zentro Demokrataren etiketaren pean, eta 1970eko martxoaren 8tik 15era, kantoi eta talde berean errepikatu zuen. 1967ko hauteskundeetan porrot egin zuen eta 1969ko hauteskundeetan senatari hautatu zuten; 1973an Inchauspek (UDR) garaitu zuen. Hala ere, 1974ko irailean berriz hautatu zuten, eta karguari eutsi zion hil arte. Bere bizitzako azken 15 urteetan Kanboko alkatea ere izan zen. Aukera horrek bere bizitza zuen hauteslegoaren arabera zehaztera behartu zuen: EAJtik hurbileko abertzalea izateak eta estatuaren politikan parte hartu izanak abertzaletasunaren sektore erradikalenaren kritikak ekarri zizkioten. Deia egunkariak 1979ko ekainaren 10ean elkarrizketatu zuen, eta garbi azaldu zituen bere arrazoiak eta ikuskera politikoa:
-Deia: Zergatik utzi zenuen Enbata?
-M. L.: Enbatatik aldendu banintzen ez zen helburuekin bat ez nentorrelako, metodo kontuagatik baizik.
-D.: Nola ikusten duzu abertzaletasuna Ipar Euskal Herrian?-M. L.: Hauteskundeetan gutxik ematen du boto abertzalea, ehunetik batek edo bik bakarrik. Hala ere, nik diot, azkenean herriak sabelean sentitzen duela abertzaletasuna. Abertzale bezala azaltzen direnak sobera gazteak dira, hasteko, argumentu pobreak dituzte, gero. Eta aukera ezkertiar bat baizik ez dute eskaintzen. Baina hemen jendea ez da ezkertiarra, gazte horiekin bat etor daitezke, baina ez dute maite horien modua. Behar genuke hemen alderdi abertzale bat, hegoaldean bezala, ez litzakeena osoko ezkerrekoa. Europa egiten baldin badugu, Ipar Euskal Herriak nahi izango du bere nortasuna salbatu. Nik dakidanez, iparraldeko alkateak, erdiak baino gehiago, ez badira osoko abertzale, euskaltzaleak badira, eta Euskal Herria maite dute. Baina jendea beldur da. Ezin daiteke ahantzi, Baionan, Miarritzen eta Hendaian jende arrotza bizi dela nagusi. Euskal jendea, abertzalea izan daitekeena, nekazaria da. Eta nekazariak, gazte horiez dio: "Bai mutiko politak. Baina Euskal Herria egin aurretio nahi dute partitu". Eta boto frantsesa ematen dute.
1980an Gernikako Estatututik sortutako Eusko Legebiltzarraren eraketa ekitaldira eta EAJren Alderdi Egunera joan zen. Urte hartako uztailaren 28an hil zen Tolosan (Toulouse), bihotzeko gaitz zahar baten ondorioz. Bigarren aldiz ezkonduta, bere lehen emaztea, 1964an bosgarren erditzean, hil egin zen eta seme nagusia, Beñat, moto-istripu batean. Bortz iturri kanta hunkigarria eskaini zion. Nahiz eta politikoki haren jarduna polemikoa izan zen, den eta izango den, Labeguerie Euskadiko kanta modernoaren bultzatzailea, eta, azken garaiotako euskal idazleen artean, haren izaera poetikoak leku nabarmena merezi duela esan daiteke.
Honako artikulu hau oraindik ez da entziklopedia honetan euskaraz landu. Eusko Jaurlaritzak argitaratutako Bidegileak bilduman informazio gehiago eskura dezakezu Mixel Labeguerieri buruz.
--
Jatorrizko testua: Idoia estornes Zubizarreta
Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa
Itzulpenaren berrikusketa: Joseba Rodriguez Zuazua