Sailkatu gabe

AIARAKO LEINUA ETA JAUNAK

Hala, Lope García de Salazarrek leinuaren jatorria deskribatzen du: «D erregeak nagusi zen denboran. Alfontso Gaztelakoak, Toledok irabazi zuenak, Aragoiko erregearen seme bastardoa etorri zen, D izenekoa. Bela, zerbitzatu. Eta D. Alfonsok, Menako haitzen gainean korrika egitera, Ayala dagoen lurra ikusi zuen gainetik. Ez zen jendeztatua, Sopeña izenekoa: Erregea Salvadako haitzaren gainean zegoela, esan iezaiozu zaldunei zergatik ez zen bizi lur hura, eta esan iezaiezue populatuko lukeela, inor balego. Eta D konde hura. Aragoiko Bela saiatu zen berak eman zezan. Eta han ondo nahi zuten batzuk, esan iezaiozu Ayala jauna. Erregeak esan zuen, bada, barkatu, eta horregatik izan zen Ayala izena eta D kondea. Bela, Aiarako jauna, Santa Maria de Arespalditzan hilda eta lurperatuta dago. Eta D konde hau hilda dago. Vela, Ayala D etxeko jauna izan zen. Vela Velázquez, bere semea.' E hilda dago D hau. Vela Velazquezek semea utzi zion Jori. Galindo Velazquez e a D. Sant Velazquez, Menan bizi izan zena, gero Valmaseda populatu zuena. G Galindok Aiarako jaurerria oinordetu zuen, eta D kondearen alabarekin ezkondu zen. Rubio de Aranguti de Salcedo, Asturiasko Noreña kondearen semea, alaba hura baino ez zena, Kexaan lurperatuta dago. Sorterria D. Galindo Velazquezek semetzat utzi zuen D. García Galíndez, Aialako laugarren jauna eta Salcedoren armak hartu zituen lehena, Salcedo hiltzera joan zelako, eta D konde haren orube hura eta ondasunak oinordetzan hartu zituen. Rubio, aitona, bi salse berde eremu horian...». Honaino kondaira, erraz ezeztatzen dena: a) Kontatzen dituen gertakarien oso ondorengo autorea izatea, eta ez testigantzetan oinarritzea. b) Aiarako lurra jenderik gabe uztea, antzinako agiriren batek lurra jendez betetzen duenean (ik. AIARA, Lurra). c) Aiala ahotsaren etimologiaren leialtasuna, antzinako Aialhak egiaztatutako euskal toponimoa. d) Bela Aragoiko erregearen seme bastardori buruzko testigantza historikorik ez izatea. e) Data-bateraezintasuna; dohaintza ezin izan zuen egin Alfontso vi.ak Nafarroako Antso iv.aren bizitzan, baizik eta 1076an hil ondoren, Ayala D.-ren jaun gisa agertzen denean. Lope Sangiz. Ikuspegi historikotik begiratuta, badirudi Aiarako lehen jauna Lope Sangiz edo Lope Sanchiz de Ayala dela, 1075etik 1108ra dokumentuak sinatzen agertzen dena. Bigarren jaun historikoa García Galíndez de Salcedo da, 1118, laugarren jauna Lope García de Salazarentzat. Ondoren: Sancho I García «El Cabezudo»; Fortún Sánchez; Sancho II García «El Negro»; Sancho III Pérez Mutilla edo López Mutilla; Pedro I López de Ayala; Sancho IV Pérez de Ayala; Fernán I Pérez de Ayala; Pedro II Anciala López de Ayala. Haren ondorengoek gainbeheran jarraituko dute dinastiak, eta laster Aiarako jaurerri izendatua Berwick eta Veraguako dukeek jasoko dute. 1779an Aiarako jauna zen. Jacobo Fitz Stuardt Portugal Colón. Kontzejua eta Orozkoko haraneko bizilagunak ziren auzitan, eta koroan sartu nahi zuten beren jurisdikzioaz eta basailajeaz libratzeko. Aialatarren dinastiari buruz, ikus Pedro de Murgaren lana: Aiarako eta Murgako etxea. baita entziklopedia honetan ere, jaun bakoitzak bere aldetik. Erref.: J. Galindez: «La tierra de Ayala y su Fuero», Edit. «Ekin», Buenos Aires, 19,57, or. 23-65. Lope García de Salazar: «La bienandanzas e fortunas», 1955.Idoia

ESTORNÉS ZUBIZARRETA