Politikariak eta Kargu publikoak

Garaikoetxea Urriza, Carlos

Abokatu eta politikaria, 1938ko ekainaren 2an Iruñean jaio zen familia ugari, katoliko, tradizionalista eta aberats batean. Sagrario Minarekin ezkondu zen eta 3 seme-alaba izan zituen. Euskaraz, gaztelaniaz, ingelesez eta frantsesez hitz egiten du.

Hamaika urterekin Orendaingo (Gipuzkoa) Aita Eskolapioen ikastetxera joan zen ikastera. Bertan eman zituen bi urteetan, euskara ikasteko lehen saiakera egiteaz gain Campion, Iturralde eta Olorizko literatura ezagutu zuen.

Batxilergoa amaitu ondoren, Deustuko Unibertsitatera joan zen "Merkataritza" ikastera, Ekonomia Zientzien eta Zuzenbidearen Fakultatean, eta, ondorioz, abokatu-ekonomista lizentziatura lortu zuen.

1961ean, 23 urte zituela, Sigma enpresan erantzukizuneko lehen lana lortu zuen, eta, ondoren, Tracsa enpresan ekonomialari lanpostu bat bete zuen. Handik, berriz, Eaton Ibericako zuzendari-kudeatzaile izatera igaro zen Iruñean.

1962an Nafarroako Merkataritza eta Industria Ganberako buru izan zen, eta 1972ra arte aritu zen kargu horretan, eta beste jarduera batzuekin batera aritu behar izan zuen, hala nola Vianako Printzea Erakundearekin, Miserikordiako Etxe Santuko Zuzendaritza Batzordearekin, Nafarroako ikastolen talde sustatzailearekin eta abarrekin.

1974an bere abokatu-bulegoa sortu zuen Iruñean, beste hiru lankiderekin batera. Ordura arte ez zuen kargurik izan EAJn, nahiz eta argi eta garbi identifikatuta zegoen berarekin, eta erbesteko Eusko Jaurlaritzako buruzagiekin, hala nola Manuel de Irujorekin, harremanetan zegoen eskutitzen bitartez, zeinak alderdian zuzendaritza-ardurak betetzera bultzatzen zuen.

1975ean Nafar Buru Batzarreko lehendakari hautatu zuten, Nafarroan EAJren zuzendaritza organoa. Bi urte geroago, 1977ko martxoan hain zuzen, eta Juan de Ajuriaguerrak proposatuta, Euzkadi Buru Batzarreko lehendakari izendatu zuten, eta, ondorioz, EAJren zuzendaritza hartu zuen.

1977ko ekainaren 15eko hauteskunde orokorretan, Garaikoetxea Nafarroako Batasun Autonomista izeneko koalizioaren buru izan zen, eta EAJ, ANV-EAE eta ESB alderdiak aurkeztu ziren hauteskundeetara. 18.079 boto lortu bazituzten ere Garaikoetxea ez zen diputatu hautatu.

1979ko apirilaren 3an egin ziren Nafarroako Parlamenturako lehen hauteskundeak, eta EAJk, EEESEI eta PTErekin batera, Iruñeko merindadean bakarrik aurkeztu zen. Hiru legebiltzarkide lortu zituzten, tartean Manuel de Irujo eta Carlos Garaikoetxea.

Nafarroako Foru Parlamentuko lana laburra izan zen, bi hilabete geroago bigarren Euskal Kontseilu Nagusiko lehendakari izendatu baitzuten aho batez. Euskal Kontseilu Nagusia autonomia aurreko organo exekutibo soila zen, eta bere burua Ramón Rubial izan zen. Garaikoetxearen eta Suarezen arteko gai garrantzitsuenak Estatutu proiektua, Kontzertu Ekonomikoa berreskuratzea eta "Nafarroa auzia" izan ziren. Nafarroa, hemen aztertu ezin ditugun arrazoiengatik, ez zen EAErekin elkartu, eta kolpe latza izan zen Garaikoetxearentzat, nafar eta euskaldun gisa Hego Euskal Herriko lau lurraldeek batasun administratiboa osa zezaten defendatu eta borrokatu baitzuen.

Carlos Garaikoetxea 1979ko Estatutuaren egileetako bat dela esan dezakegu, nahiz eta bere asmo guztiak bete ez. Askotan adierazi duenez, "erortzear zegoen eraikin bati eutsi nahi zitzaion, eta Estatutuak herrialdeak defizit sakon horiei aurre egiteko eta jasaten ari zen espoliazio fiskaletik ateratzeko baliabideak izateko balio izan zuen".

1979ko urriaren 25ean Estatutua onartu ondoren, Garaikoetxea hautatu zuten lehendakari 1980ko martxoaren 9ko hauteskundeetan. EAJk irabazi zituen hauteskundeak, 349.102 botorekin, bozen % 38,1ekin eta 25 eserlekurekin.

Garaikoetxeak lehen lau urte hauetan Lehendakari gisa egindako lanaren ezaugarri nagusia euskal gobernua eta erakundeak eraikitzea izan zen. Horretarako, besteak beste, Mario FernándezPedro Miguel Etxenike edo Pedro Luis Uriarte izendatu zituen Eusko Jaurlaritzako sailburu.

Garaikoetxearen lehen gobernuan Kontzertu Ekonomikoa berreskuratzea lortu zen, autogobernuari eusteko ezinbesteko tresna. Gainera, Osakidetza, EiTB (lehen emisioa 1982ko abenduan izan zen) eta Ertzaintza sortu ziren. Eusko Jaurlaritzak ere aurre egin behar izan zion Ortuellako eskolako gas-leherketari 1980an, non dozenaka haur hil ziren edo 1983ko Bilboko uholdeei. Ordura arte ezezagunak ziren egoera horiei aurre egiteko, larrialdiko ekintzak behar izan zituzten.

1984ko otsailaren 26an izan ziren Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak, eta bigarren legegintzaldiari ekin zioten. Carlos Garaikoetxea izendatu zuten berriro lehendakari, lau urte lehenago baino ehuneko handiagoarekin. EAJk 451.178 boto lortu zituen, botoen % 42,01 eta aurreko legegintzaldian baino 7 legebiltzarkide gehiago (32).

Lehendakariaren eta EBBko presidente Xabier Arzalluzen eta alderdiko zuzendaritza-organoen arteko barne-desadostasunak areagotzen joan ziren lehen legegintzaldian. Foru Aldundien eta Eusko Jaurlaritzaren eskumenak zedarritu behar zituen Lurralde Historikoen Legeak, Nafarroan EAJren antolaketa osoa kanporatzeak, eta Emilio Guevara Arabako ahaldun nagusiak Eusko Jaurlaritzari egindako erasoek areagotu egin zuten lehendakariaren eta EAJren arteko barne-krisia. 1984ko abenduan EAJren Batzar Nazionalean, tentsio handiz egin zena, Garaikoetxeak iragarri zuen ez zituela alderdiaren jarraibideak onartzen, eta, beraz, batzarrak konfiantza kendu zion; izan ere, dimisioa edo kanporatzea saihesteko aukeratutako formula izan zen.

1985eko urtarrilean, José Antonio Ardanzak Carlos Garaikoetxea ordezkatu zuen lehendakari gisa, baina Garaikoetxearen aldeko sektoreen eta EAJren zuzendaritza-organoen arteko tentsioek aurrera jarraitu zuten 1986ko abuztuan Gasteizen EAJren erakundetik kanporatu zuten arte, Manuel Ibarrondo buru zela. Manuel Ibarrondok irailaren 4an EA (Eusko Abertzaleak) alderdi berria onartu zuen, geroago Eusko Alkartasuna deituko zena. Garaikoetxeak eta bere hurrengo sektoreak zatiketa gauzatu zuten eta alderdi politiko berrira pasa ziren.

1986ko azaroaren 30ean, alderdi berria antolatzeko denborarik gabe, Eusko Legebiltzarrerako hauteskunde berriak egin ziren. EAren buru Garaikoetxea izan zen, 181.175 boto, botoen % 15,84 eta 13 legebiltzarkide eskuratuz. Laugarren indar politikoa izan zen, EAJren, PSE-EEren eta HBren atzetik.

1987ko apirilaren 3tik 5era Iruñean egin zen kongresu eratzailea, eta euskal alderdi sozialdemokrata eta independentista bezala izendatu zen. Carlos Garaikoetxeak Manuel Ibarrondo ordezkatu zuen EAn 1987an, eta 1999ra arte izan zen lehendakari.

Garaikoetxea 1989ko uztailaren 24an ordezkatu zuen Miren Agurne Irustak Eusko Legebiltzarrean, Garaikoetxeak Europako parlamentari akta lortu baitzuen. 1987an Espainiako Estatuan Europako Parlamenturako egin ziren lehen hauteskundeetan EA, ERC eta PNGrekin batera aurkeztu zen Herrien Europaren aldeko Koalizioa izenarekin. 1989ko Europako hauteskundeetan Garaikoetxeak eserleku bat lortu zuen berriro, oraingoan aurreko hiru alderdiak Herrien Europaren alde izenarekin aurkeztu ziren. Europako parlamentari gisa, 1989ko uztailaren 25etik 1991ko martxoaren 14ra bitartean Legebiltzarreko Arco Iris taldeko kide izan zen bigarren aldia oso oparoa izan zen Garaikoetxearentzat; izan ere, herrialde asko bisitatu zituen, horietako batzuk independentzia-prozesuan zeudenak, eta hitzaldi eta bileretan parte hartu zuen, non Europako hainbat liderri naziorik gabeko estatuen proiektua azaltzeko aukera izan zuen, besteak beste, Euskal Herria, eta nazioen Europa bat sortzen saiatu zen.

Carlos Garaikoetxea IV., V. eta VI. legegintzaldietan egon zen Eusko Legebiltzarrean, 1990etik 2001era. Hiru legegintzaldi horietan EAko bozeramailea izan zen Legebiltzarrean. EAk gainbehera motela baina jarraitua izan zuen, 1990eko hauteskundeetan 115.703 boto lortu zituen, botoen % 11,83 eta 9 diputatu. 1994koetan, 105.136 boto, botoen % 10,31 eta 8 diputatu. 1998koetan, 108.635 boto, botoen % 8,69 eta 6 diputatu. Hamarkada horretan zehar, Ajuria Eneko Mahaian parte hartu zuen, Jose Maria Aznarrekin hainbat aldiz bildu zen, Espainiako Gobernuko presidente zela, eta Lizarra-Garaziko adierazpenarekin eta ETAren su-etenarekin hasitako bake-prozesuan aktiboki parte hartu zuen.

Carlos Garaikoetxeak 1999an utzi zuen politika aktiboa, eta Begoña Erraztik ordezkatu zuen EAko buru. Baina horrek ez zuen eragotzi EAri gero egin diren hauteskundeetan parte hartzea eta babestea.

2009an "Indar abertzaleen metaketaren aldeko" dokumentuaren aurkezpenean parte hartu zuen, EAko buruzagiekin batera.

Gaur egun (2012) Garaikoetxeak Bilduren hautagaitza babesten du, tartean Ezker Abertzalea, EA, Aralar eta Alternatiba. Garaikoetxea ere, oraingoan testigantza moduan, Euskal Herrian zabaldu den agertoki politiko berri batean dago, ezkerreko koalizio baten sorrerarekin, soberanista, independentista, aurrerakoia eta giza eskubideak oinarri dituena.

--

Jatorrizko testua: Aritz Ipiña Bidaurrazaga

Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa

Itzulpenaren berrikusketa: Iñigo Ramirez de Okariz Telleria