Monarkia eta noblezia

Antso VI.a Gartzea

Gaztelako eta Aragoiko monarkek Nafarroako Erreinuko lurrak haien erreinupera baitaratzeko ahaleginak egin zituzten. Saiakera horien aurrekaria Antso Gartzea IV.a "Peñalengoa" erail ostean 1076an izandako gertaeretan bilatu behar dugu.

Ez zen hura izan Gaztela eta Aragoiko erregeek euren asmoak erakutsi zituzten aldi bakarra, izan ere, 1140ko otsailaren 22an erreinua haien artean banatzeko borondatea aipatu zen, Carriongo Itunean. Itun horren bidez, aragoarrek eta gaztelarrek Nafarroako lurren banaketa adostu zuten berriz ere. Gaztelako errege Alfontso VII.ak Marañon eta Ebroren ezkerrera zeuden Nafarroako lurrak bereganatuko zituen (bere aitona zen Alfontso VI.aren baitakoak izan zirenak). Kataluniako eta Aragoiko Ramon Berenguer kondeak, bestetik, Antso Ramirez eta Pedro Lehenaren garaian Aragoikoak izan ziren lurrak eskuratuko zituen. Halaber, Nafarroako konderria banatzea adostu zuten. Lurralde horren harira Aragoiko aurreko erregeek omenaldia egin zioten Alfontso VI.ari. Konderri hori zegokionez, Gaztelak herena jasoko zuen, hots, hurbilen zuen zatia. Beste bi herenak Berenguerrek eskuratuko zituen, Iruñea barne. Lurralde horietan kataluniarrak ere gorazarre egin beharko zion Gaztelako erregeari. Urte gutxira, Alfontso VII.ak Naiarako erreinua sortu zen Errioxan (1149), Antso (gerora Antso III Gaztelakoa izango zena) semearentzat, eta Ramon Berenguer IV.ak ahultze-gerra piztu zuen Nafarroako mugan.

Gartzea Ramirez Osatzailea hil zenean, Alfontso VII.a, haren semea Antso eta Ramon Berenguer Tudejenen elkartu ziren 1151ko urtarrilean, besteak beste, Nafarroako Erreinua elkarren artean banatzeko akordioa berresteko. Monarka bakoitzarentzat Carriongo Itunean egindako banaketa adostu zuten. Hala ere, Gaztelako erregeak Iruñeko tronuaren ondorengoari eman zion babesa, Aragoak banaketan zituen nahimenen aurka. Tudejeneko Ituna gisa ezaguna den 1151ko tratatu horretan Nafarroari zegozkion klausulak 1157ko maiatzean berritu egin ziren Lleidan, eta baita 1158ko otsailean ere Najiman Ramon Berenguer IV.a eta Antso III.aren artean.