Monarkia eta noblezia

Antso IV.a Gartzes Peñalengoa

Iruñeako erresumaren hegoaldean, Zaragozako taifa musulmanaren lurraldeak zeuden. Taifa aberatsa zen, eta ez zion Iruñeako erresumari hegoaldetik zabaltzen uzten, bi eremuak Errioxan, Nafarroako erriberan eta Aragoiko ibarretan mugakide baitziren. Muga horietan zehar, zenbait gotorleku zeuden: mendebaldean, Autol, Quel eta Arnedo errioxar gotorlekuak, eta Ebroren ezkerreko ibarrean, Sartaguda, San Esteban eta Azagra. Nafarroako erdialdean, Funesetik Iruñearako sarbidea babesten zuten Peralta, Faltzes, Arlas eta Alesues herriek, eta ekialdean, Uxue gotorlekuak.

Bestetik, Zaragozako taifak muga egiten zuen Aragoiko eta Gaztelako erresumekin, eta horrek egoera zailean uzten zuen. Hiru kristau erresumekin bakea mantentzeko, haiekin itunak egin behar zituen, baita pariak ordaindu ere: taifak zerga antzeko bat ordaindu behar zien, eraso ez zezaten edo babesa eman ziezaioten.

Garai hartan, Antso erregeak harreman ona zuen Aragoiko erresumarekin, eta 1060. urte inguruan, Zaragozaren jabe zen al-Muqtadir erregearekin adostu zuen Iruñeari aldizkako pariak ordainduko zizkiola, babesaren truke. 1063ko gertaerek hitzarmena baliorik gabe utzi zuten, eta errege musulmanaren mendekotasuna hautsi zen. Izan ere, urte horretan, aragoiarrek Grauseko gotorlekua inguratu zuten, Ribargoza eskualdeko Isabena eta Esera ibaien elkargunean zegoen gotorleku musulman garrantzitsua, alegia. Gotorlekua hartzeko zorian egon ziren; baina unerik erabakigarrienean, Fernando I.ak Antso semea Zaragozara bidali zuen bere soldadu onenekin. Gaztelauek musulmanekin bat egin zuten, eta gotorlekuaren aurrealdera iritsi ziren. Aragoiarrek, bataila irabazi, eta setioa altxatu zuten. Garaileek Ramiro I.a hil zuten, Grauseko hormen aurrean. Bataila 1063ko maiatzaren 8an izan zen, eta ordutik aurrera, Muqtadirrek Iruñeari zerga ordaintzeari utzi zion. Antso Ramirezek bere aita Ramiroren oinordekotza hartu zuen Aragoiko erresuman (1063-1094).