Monarkia eta noblezia

Antso I.a Gartzes

912an Abd Allah Kordobako emirra hil ostean, muga ondoko lurraldeetan aurrera egiteko une egokia gertatu zen. Abd al-Rahman III.ak boterea hartzen zuen bitartean, Antso erregeak armadarekin Ebro ibaia gurutzatu zuen Arabako aldetik. Naiara hiria hartu zuen, aurrera egin zuen Ebroren albotik, eta, konkistatutako lurraldeak finkatu ondoren, Duero ibaiaren isurialdera abiatu zen; Leongo Ordoño II.a ere inguru horretan. Bi erregeek, zenbait guraso-aliantzaren bidez lotuta zeudenek, elkar babestu zuten eraso-operazioetan eta distrakzio-maniobretan.

Antso erregeak musulmanen agintetik askatu zuen, zergen bidez, Donemiliagako monasterioa, izen bereko mendilerroan zegoena. Haren armadak Logroño, Alcanadre, Ausejo, Calahorra eta Alfaro konkistatu zituen, baita Tuteratik gertu zeuden hiri garrantzitsu guztiak ere. Moncayo mendiaren hegala inguratu zuten eta Tarazona hartu; Teraren eta Dueroren elkargunera arte igo ziren, eta Urbion mendilerroko Dueroren iturrietara iritsi ziren denbora laburrean. Garrayra (Numantzia zaharra) arte, Soriatik gertu dagoen udalerrira arte, heltzen zen haien boterea. Errioxaren iparraldeko euskal lurrak asturleondarren mende zeuden, eta ezinezkoa zen horiek berreskuratzea bi erresumen arteko harreman onak hondatu gabe. Asturleondarren mende zeuden Tiron eta Oka ibaien arroetako haranetatik hasi eta Bayas eta Zadorra ibai arabarren haranetara arteko lurrak.