Etimologia. -AIN. Oso atzizki arrunta, euskal toponimoak eta abizenak amaitzeko. Kasuaren arabera, jatorri desberdina izan dezake. Eremu horrek gaur egungo Euskal Herri osoa hartzen du, Tafallatik igarotzen den hegoaldeko lerro batetik, eta Pirinioetatik St. Gironseraino hedatzen da, Pirinio gaskoiak estaliz. López Mendizabalek 486 izen jaso zituen -ainen amaituak: horietatik 239 Gipuzkoakoak dira, 170 Nafarroakoak, 22 Arabakoak, 21 Laburdikoak, 19 Bizkaikoak, 10 Nafarroa Beherekoak eta 5 Zuberoakoak. Couseranseko herrialdeak, Ariegeko departamenduan, kopuru handia du, baina berezitasun bat du: -ein forma estaltzea -ain beharrean. Bi modalitate horiek aurrez aurre daude Zuberoan, Undureinen eta Erronkarin (Indurain), kilometro gutxira. Atzizki hori aztertzeko, aldez aurretik bereizi behar dira gain-etik datozenak, «gutun-azala», hala nola Estrain, «geruzaren gainean» (Estratagain); Urkain, «errotaren presaren gainean» (uarka gain); Labeain, antzinako Labegain (Barandiaran). Agurain izena (Arabako Agurain, gaur egun)... ren toponimoarekin aldera daiteke. XVII Agurgain, Aguirgain eta Hagurahin. Ayestarán, Ayestrain dokumentuen baliokidetasunak -aran eta -ain baliokidetasunaren arrastoan jartzen gaitu. Lecuonak eta Barandiaranek artzaintza- eta nekazaritza-toponimian pentsatu nahi dute; izan ere, L. de Urabayenek ikusi zuenez, atzizki horrek mendi garaiak saihesten ditu eta haran eta ibarretan dago. Lautada handietara ere ez da jaisten. 1487an, Ipuc-Arana bat agertu zen Errioxan, eta Orba haraneko Lepus ainarekin konpara daiteke, Nafarroan; bi horietan, toponimoa «gipuzkoar» bati dagokio. Hau -aran, gaur egun euskal hiztegian haranaren balioarekin, Arane toponimoetan ikusten da. Era horretan, hasierako -arane batean susmatzen da Lanz-arain eta Lanz-aran, Garz-arain eta Garz-aran, Urdin-arain eta Urdin-aran, Belauz-arain eta Belauz-aran toponimoak handik desbideratuko liratekeela. Badirudi serie honek beste hau dakarrela: Bask-aran eta Baskain, Barandi-aran eta Barandi-ain. Caro Barojak -anu formazio latindar gisa proposatu ditu, Euskal Herritik kanpoko beste formazio batzuen baliokide direnak; antroponimo bat izango litzateke, «fundi»koa zen pertsonaren izena. Jakina da -anuk -au(n) eman duela. Lazkano eta Lazkaoren kasuan. Caro Barojak ere azalpen bera ematen du -anan amaitutakoetarako, hala nola Antoñana, Crispijana eta abarretarako, baina toponimoak ateratzen zaizkio: Aginte-jana, Ormi-jana, Castre-jana, Subi-jana..., egungo bizkaieran esanahi argia dutenak: «Muinoarena», «hormarena», «castroarena», «zubiarena», non zubi zahar eder bat baitago. Antroponimoen aburuz, genitibo determinatzailearen oztopoa kontrajartzen da -aren, pro ez balitz -arane, -arain, -aran lokatiboa. Kasu horretan, atzizki hori beste lokatiboaren baliokidea izango litzateke -tegi, Joanikotegi, Lopetegi, Enekotegi, Otxandategi, Anastegi, Juanistegi, edo -uri, hala nola Enekuri, Neguri eta Atauri. Mota honetakoak lirateke Garzarain eta Garzain (Gartzikoa), Gendulain (Centullus-ekoa), Antsoain (Sanchokoa edo Ansokoa), Belascoain (Velascokoa), Garindoain (Galindokoa), Barbatain (Barbatusekoa). Oraindik bada beste azalpen bat -ena, «de» (Lopena, Martinena, Simonena, Mitxelena, etab.) edo -ene (Perurene, Enrikene, Matxiñene, etab.) bidez. Deigarria da gaur egungo bi euskal izen, Bas-ain eta Indur-ain, Baes.adine eta Indur.adine izen iberiarren inskripzioekin bat etortzea. Iberikoetako beste bat, Balci.adin, Balz.ola eta Balza.a.tegi euskaldunekin eta Nalbe.aden Nalb.artarekin alderatu daiteke. Nolanahi ere, arazoa oraindik planteamendu-fasean dago. erref. Michelena, L.: Euskal deiturak. Donostia, 1955, 38; Caro Baroja, Julio: Euskarak latinarekin duen harremanaren historiarako materialak. Salamanca, 59-76; Estornés, Lasa: Euskaldunon jatorria, t. II, 288 eta t. III, 238-241; López Mendizabal, I.: Euskal abizenen etimologiak. Buenos Aires, 1958, 133-142.