Musika taldeak

Agate Deuna

Agate Deunaren bezperan, hots, otsailaren 4ko ilunabarrean, adin guztietako pertsonak elkartzen dira martiriaren omenezko kopla ezagunak kantatuz bide, auzo eta baserrietan barna ibiltzeko. Jatorriz, gaztaroa berresteko eguna izaten zen. Horrela, Arabako zenbait herritan alkateak aginte-makila gazte bati uzten zion. Hala, egun horretan hura izaten zen agintari nagusia. Bezperan, gauez, ezkilak alaiki jotzen ziren giro pixka bat sortzeko. Eta gonbidapen on batekin ospatu ahal izateko, gazteek eske bat antolatzen zuten, koplari baten laguntzaz egiten zena. Hori da, hain zuzen, tradizio horretatik geratu zaigun azken arrastoa.

Hirurogeiko hamarkadan, gutxi gorabehera, emakumeak era guztietako ekitaldietan maizago parte hartzen hasi zirelarik, eske horren sona nabarmen areagotu zen. Garai hartan, eskean ateratakoa ikastoletara bideratzen zen. Beste zenbait kasutan, preso politiko eta haien senitartekoei ematen zitzaien eskean lortutakoa. Beste batzuetan, aldiz, norbere gozamenerako baliatzen zen lortutakoa edo karitatezko ekintzetara bideratzen zen (babes-etxeetara, zaharren egoitzetara, etab.).

Gaur egun, ohikoa da eskaleek (mutilek) tratularien jantzi tipikoak janztea, hau da, galtza ilun edo milarraiazkoak, blusa beltz handia, txapela eta abarkak. Emakumeak, berriz, baserritarrez janzten dira. Guztiek makila bat eramaten dute eskuan, abestien erritmoari jarraituz lurra kolpatzeko.



Abestiei dagokienez, errepika finko bat dago eta bertsolariak eskea egiten zaion pertsonaren arabera, inprobisatu egiten du. Esangarri da, hori aldatu egiten dela herriz herri.

Hemen Zumarragan jasotako abesti bat jaso dugu:

1. "Zorion etxe hontako denoi
oles egitera gatoz:
aterik ate ohitura zaharra
aurten berritzeko asmoz.
Ez gaude oso aberats diruz
ez ta ere oiñetakoz;
baina eztarriz sano gabiltza
ta kanta nai degu gogoz".


2. "Mendi totorrak elurrez zuri
atai aldean laiotza
etxe ontako nagusi jaunak
urrezkoa du biotza.
Santa Agedak kendu digu gaur
eskean hasteko lotsa
dirurik ez bada, berdin zaigu
gizendutako bildotsa".


3. "Zelai erdian loreak argi
larroz krabelin ta lili;
etxe hontako etxekoandreak
Ama Birgiña dirudi.
Etxe honetan urdaiazpiko
asko kakutik zintzilik;
ta lukainka gorriak ugar
poltsa betetzeko guri".


4."Mutil taldea ementxe gaude
danok gazteak eta gai
mundu guztia igaro degu
itsas, lehor, medi, zelai;
Neskats ederrak utzi ditugu
negar malketan gure zain
baiña guk neska denen artean
emengotxe alaba nahi".


5."Aspaldi ontan ura garesti
dabil esne ta ardotan
mahats gutti izan arren, ardorik
ez da falta tabernetan.
Jesusek ura ardotu bazun.
Kanaango eztaietan:
oarain ikasle askarrak sortu
zaizkio ardangeletan".

6."Ura gustatzen zaigu eskuak
ta aurpegia garbitzeko:
baiña napar beltza behar degu
eztarria buztitzeko
txampaña ere edango genuke
norbait balitz emayteko
patarra ez da gaizki etortzen
bizkarreko hotsa kentzeko".


7."Itzal berria zabaldu digu
atari aurreko intxaurrak
abe berriak sendotu ditu
etxeko sakape zaharrak
Senar-emazte gazteak neurtu
dituzte bere indarrak
arto ta gariz beteko dira
aurten mandio baztarrak".


8."Tantai luzeak gerria zuzen
darama zeru aldera
etxe ontako seme jatorrak
ba du maitale aukera
Alaba gazte asko dabiltza
zugatik biotz minbera
mutil zahartuta bizi izteko
Jaunak egiña etzera".


9."Mutil gazteak atean gora
non da etxeko larrosa?
Atera bedi azkar leihora
begiak ditzagun goza.
Eguzki berak ikusi nahi du
horren aurpegi ponpoxa
nere emazte izan nahi balu
betea nuke nik poza".


10."Gau ederrean hilargi inguru
izarrak zeru urdiñean
sukalde ortan amaren albo
aur ederrak jolasean:
Zerua hustu zaigu aingeruz
hoiek emen jaiotzean
Zeruko Jaunak gordeko ditu
gizon egin bitartean".

Bizkaian horrela kantatzen da:

Aintzaldu daigun Agate Deuna
bihar da ba Deun Agate,
etxe honetan zorion hutsa
betiko eu(ki)ko al dabe.

Deun Agatena batzeko gatoz
aurten be igazko berberak,
igaz lez hartu gagizuez ta
zabaldu zuen sakelak.

Zorion etxe hontako denoi
oles egitera gatoz,
aterik ate ohitura zaharra
aurten berritzeko asmoz.

Ez gagoz oso aberats diruz
ezta ere oinetakoz,
baina eztarriz sano gabiltza
ta kanta nahi degu gogoz.

Santa Ageda bezpera dogu
Euskal Herriko eguna,
etxe guztiak kantuz pozteko
aukeratua doguna.

Orain bagoaz alde egitera
agur dautsugu gogotik;
Agate Deuna bitarte dala
ez eizue izan kalterik... IEUP!!

Eta Karrantzan (G.Arregi. Ermitas de Bizkaia. III. liburukia. 309. or):

1. Buenas noches tenga usted
2. Buenas noches tenga usted
3. Buenas noches tenga usted

Hemos venido a esta casa
para no dejar olvidar
lo que los antepasados
solían acostumbrar.

No venimos por ver chicas,
ni tampoco por bailar,
venimos por longanizas
de la vara a descolgar.

Si va usted a "cuertar" tocino
no se cuerte usted los dedos,
cuerte usted por más arriba,
semos muchos compañeros.

Esta casa, casa blanca,
blanca como una paloma.
Aquí habita un señor cura
Dios le guarde su corona.