Jaiotzak eta ugalkortasuna islatzeko adierazle anitz erabiltzen da. Edozein gertakizun demografikoa neurtzerakoan gertatzen ohi denez, zeharkako eta belaunaldiko adierazleak eraiki daitezke. Hauexek ditugu adierazlerik zabalduenak:
Jaiotza-tasa.- Denbora tarte jakin batetan, jaiotzen kopuruak hori gertatzen den biztanlerian zenbatekoa islatzen du jaiotza-tasak, hau da, mila biztanleko zenbat jaiotza gertatu diren. Populazioaren adin-egitura kontutan hartzen ez duen uneko adierazle demografikoa dugu.
Jaiotze-tasen bilakaera. Álava-Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Navarra, 1940-2003.
Iturria: Luxán (2004).
Ugalkortasun-indize sintetikoa.- Emakume hipotetiko batek bere ugalkortasunaldia bukatzean izango lukeen ume-kopurua adierazten du, baldin eta aldi horretan zehar bere portaera bat baletor, adin bakoitzean, une horretako ugalkortasun-tasa espezifikoen serieak adierazten duenarekin.
Zeharkako adierazle hau oinarritzat harturik, ordezkatze maila 2,1 ume emakumeko zifran finkatu izan da. Teorikoki, emakume bakoitzeko 2,1 ume baino gutxiago balego, ordezkatze demografikoa ez legoke ziurtatuta eta populazioak behera egingo luke. Praktikan, koiunturako adierazlea etorkizunaren giltzarri bilakatzen da. Uneko neurketa honek ez ditu migrazioak ezta bizi-itxaropeneko irabaziak kontuan hartzen, populazioarekin gertatuko dena aurreikusteko aintzakotzat hartu beharreko gertakariak, alegia.
Lortutako ume saila.- Belaunaldi bateko emakumeek izandako ume kopuruaren batez bestekoa. Sarritan, ume kopurua ugalkortasunaldia bukatzen denean neurtzen da baina, berez, edozein adin jakin batetarako kalkula daiteke. Belaunaldikoa izanda, aurrekoak sortutako irudikeri estatistikoak sahiesten dituen adierazlea dugu.
Amatasuneko batez besteko adina.- Zeharkako zein belaunaldiko adierazlea izan daiteke. Zeharkakoa denean, denbora tarte jakin batetan ama/aita izan diren emakumeen/gizonen batez besteko adina islatzen du. Belaunaldien portaera aztertzerakoan, belaunaldi jakin batetako emakamumeak umeak izateko adinaren batez bestekoa islatzen du. Kasu bietan adin orokorra, hau da, izandako ume guztien batez bestekoa edota lerrunaka (lehenengo umea izateko adina, bigarren umea izateko adina eta abar) kalkulatu daiteke.
| Batez besteko adina | |||
|---|---|---|---|
| Lortutako ume saila | Guztira | Lehena | |
| Iturria: Luxán (2004). | |||
| 1960-1956 | 1,5 | 27,7 | 26,3 |
| 1955-1951 | 1,9 | 27,0 | 25,4 |
| 1950-1946 | 2,3 | 27,7 | 25,5 |
| 1945-1941 | 2,4 | 28,5 | 26,1 |
| 1940-1936 | 2,8 | 29,3 | 26,3 |
| 1935-1931 | 2,7 | 30,5 | 27,3 |
| 1930-1926 | 2,6 | 31,1 | 27,9 |
| 1925-1921 | 2,4 | 31,6 | 28,6 |
| 1920-1916 | 2,3 | 31,5 | 28,4 |