Aretxabaleta eta Eskoriatzaren arteko auziak (XVI. mendea). 1583an, Eskoriatzako herriak beste auzi bat sortu zion Aretxabaletari Gaztelako Kontseiluaren aurrean, Kontzejuko etxearen, kartzelaren eta haraneko audientzien inguruan, korrejidorearen aginduz, herri bientzat erosoen zegoen tokian egiteko. Aretxabaletak uko egin zion asmo horri, aurreko betearazpenean oinarrituta. Bere tramiteak egin ondoren, epaitegi gorenak auzi hau ebatsi zuen, eta Eskoriatzaren eskaera ez zela onartu behar erabaki zuen; alde bakoitzak jabetzaren inguruan, hau ez baitzen erabaki, zituen eskubideak alde batera utzirik.
Herri berberek beste auzi bat izan zuten 1587an, alkatea eta ibarreko gainerako zinegotziak aukeratzearen inguruan. Ohitura zen aukera hori txandaka egitea, halako moldez non urtebetean funtzionario horiek Aretxabaletan bertako bizilagunen artean izendatzen baitziren, eta hurrengoan Eskoriatzan, hiribildu honetakoen artean. Beraz, urte hartan Eskoriatzan hautatu ondoren, Aretxabaletak, bere aldetik, bere barrutikoen artean beste bat egin zuen, hiribilduak hark egiaztatu zuen bezala. Korregidoreak Aretxabaletak egindako hautaketa onartu zuen, eta Eskoriatzakoa baliogabetu zuen; honek Valladolideko Errege Kantzilertzan helegitea egin zuen. Auzitegi nagusi horrek, alde biak entzun ondoren, beste hautaketa bat egiteko agindu zuen Eskoriatzako parrokian, eta urte bereko urriaren 24ko data duen Errege-agindua eman zuen. Aretxabaletak bere helegitea aurkeztu zuen; baina hurrengo abenduaren 4an lehen epaia berretsi zen eta horrela exekutatu zen. Erabaki hori betez, haran horretako Udala aukeratu zen Eskoriatzako hiribilduan; eta ordutik aurrera bi herrien artean egin zen, harik eta banandu arte.