Filologoak

Aizkibel, Jose Frantzisko (1798-1864)

Euskal bibliografo eta hiztegigilea. Azkoitian jaio zen 1798ko martxoaren 9an. Toledon zendu zen 1864an, 66 urte zituelarik.

Manuel Aizkibel eta Maria Jesus Epelderen semea zen. Latina espainiera baino lehenago ikasi zuen. Erroman kalonje baten zerbitzuan jardun zuen eta kultura zabalaren jabe egin. Gero, Granada de Ega dukearen idazkari berezi gisa Europan zehar ibili zen bere heziera sakonduz. 1821etik 1826ra bitartean, Raimundo Diosdado jesuitak Erroman zeudela euskararen egituraketa ortografiko berria aztertzera bultzatu zuen. 1827tik 1828ra bitartean Parisen Liburutegi Nagusian zeuden Silvain Pouvreau-ren bi glosario kopiatzen ditu. Gerra Zibila garaian karlismoaren alde agertu zen. 40 urte zituenean (1838) jada bukatuta zituen Diccionario Vasco-Español, La Gramática Analítica eta Adiciones y Notas a Humboldt. Horrez gain, euskalkiak aztertzen hasia zen. 1848 Toldeon bizi zen eta Espainiako liburutegi tekniko onenetakoa zeukan. 1854an Tratado de las Etimologías idazlana bukatu zuen eta Diccionario Español-Vasco lanaren A izkia. Garibairen errefrauen iruzkin eta interpretazio lanaren ardura hartu zuen Espainiako Historiako Akademiaren gomendioz. Nekazaritzan aritze gustukoa zuen eta Madrileko Elkarte Ekonomikoan hitzaldiak ere eskaini zituen. Bere idazlan gehienak euskararen ingurukoak ziren. Halere, Itun Berriaren bertsioa prestatu zuen grekeraz, latinez, gazteleraz eta frantsesez, baita euskal lau euskalki nagusietan ere. Idazlan garrantzitsuenak hauexek dira:

  1. Diccionario Español-Vasco
  2. Versión del nuevo Testamento a varios idiomas y a los cuatro dialectos vascos
  3. Tratado acerca de los dialectos del vascuence
  4. Radicales vascongados
  5. La Declinación
  6. Gramática analítica de la lengua bascongada
  7. Del alfabeto bascongado
  8. La versión al vascuence del Diccionario de Trapani
  9. Canciones de la época de la guerra de Cantabria con los romanos
  10. Tratado de Etimologías
  11. Diccionario de inflexiones verbales
  12. Diccionario de Toponimia
  13. Tres pliegos sobre Toponimia, canto de Lelo, etc.
  14. Diccionario vasco-español
  15. Observaciones a los refranes de Garibay
  16. Unas consideraciones generales sobre el Euskera.

1994an José Garmendia Arruebarrena Euskera aldizkarian (39 zk.) zera deskribatzen du, argitaratu gabeko Aizkibelen eskuizkribua, Gipuzkoako Liburutegi Nagusia Urquijo Fondoan dagoena (697 F-6 katalogo-zenbakia). Horren izenburua Gramática analítica de la lengua Bascongada da eta 23 orrialde ditu.

  • GARATE, J. "Apuntes acerca de Don ,José Francisco Aizkibel". Eusko Jakintza, 1947 (525-539), 1948 (23-36)
  • URRUTIA, E. "Jose Francisco de Aizkibel". Euskalerriaren Alde, XIV, (107)
  • ELOSEGUI, J. "Algo sobre Don Francisco Aizquibel". Homenaje a Don Julio de Urquijo, 1949, I alea (181)
  • URQUIJO, J. "Introducción a la versión española de las «Correcciones y Adiciones» de Humboldt, al Mithridates de Adelung". Riev, 1923 (450)
  • VILLASANTE, L. Historia de la Literatura Vasca (258).

Eusko Jaurlaritzak kaleratutako Bidegileak bilduman informazio gehiago aurki dezakezu J. Frantzisko Aizkibelen inguruan.