Auzoak

ARTIKUTZA

Donostiari (Gipuzkoa) dagokion finka, Goizuetan (Nafarroa) kokatua.

1919an Donostiako Udalak Artikutzako finka erosi zuen. Lehen administratzaileak hesia jartzeko agindu zuen, azienda pasa ez zedin erreken eta lakuen ura garbi mantentzea galarazten baitzuen. Herrira sartzeko errepidea eraiki zen, eta ibilgailuak ez ezik, aldez aurretik baimenik eskatzen ez zutenei ere eragotzi zitzaien, masifikazioak inguru naturala alda zezakeelako. XXI. mendearen hasieran, Donostiako Ur Zerbitzuaren baimen berezia behar duten pertsona eta ibilgailuen kupo jakin bat bakarrik sar daiteke finkara, abuztuaren 28an izan ezik, San Agustin egunean, ate irekien eguna ospatzen baita.

1947 eta 1953 bitartean Enobietako urtegia eraiki zen, "Artikutzako azken giza orbaina" izenekoa. Ezinbesteko obraz hitz egin zen, baina aurreikuspenek huts egin zuten eta presa ez zen nahikoa izan Donostiako gero edateko uraren beharrizan gero eta handiagoei erantzuteko. Añarbeko urtegia hiribururako hornidura funtzio hori betetzera pasa zen eta Artikutza natur eta ur erreserba bihurtu zen.

Naturgune babestu gisa kontserbatzen da, eta bertan naturarekin kontaktuan ibilaldi luzeak egin daitezke. Udalak ibilaldi gidatuak antolatzen ditu, enklabea ezagutzen duten bi biologorekin batera.

Artikutzako finkak 3.645 hektarea ditu, eta horietatik 2.893 ozabalenak  dira; 381 koniferoenak; 355 zuhaitz gabeko basoenak; 86 urarenak; eta gainerako 16 hektareak produkzio-eremuak. Landare-paisaia pribilegiatua du, eta bertako zuhaitz-formazioak -pagadiak, hariztiak...- dira nagusi, ekarritako beste espezie batzuen gainetik, hala nola, basa-pinua edo haritz amerikarra, zenbait fauna-komunitate babesten dituztenak.Bertako fauna ere ugaria da. Narrastiek, orkatzek, katagorriek eta ezaugarri desberdinetako hegaztiek osatzen dute lurraldea. Edertasun naturalarekin batera, bisitariek historiaz gozatzeko aukera dute, ugariak baitira donostiar toki honetan gordetzen diren historiaurreko aztarnak. Meatze, Meatze-trenbideen, meategien, burdinolen eta erroten trazatu zaharrek zipriztintzen dute finka han-hemenka ; Donostiako Udalaren neurri protekzionistei esker, hiritik gertu dagoen natura oparoaz goza daiteke.Txangoak Nafarroako lurraldean dago ibilbide hori, baina Oiartzunen (Gipuzkoa) du sarbide bakarra. Ibilbide Txikiko bidezidor bateko pintura zuri eta horiz ongi seinaleztatutako pista eta bidexketan egin daiteke txangoa.Txangoa Exkaxen hasten da, Artikutzako finkako zaindariaren etxean. Ibilbide hau oinez egin nahi duten txangozaleak hemen hasiko dira, sarrerako burdin hesia zeharkatuz eta herrira doan errepidetik jaitsiz. Laster, pagadian barneratzen den desbideraketa seinalatu bat aurkituko dugu ezkerrean. Asfaltoa utzi eta Ibilbide Txikiko bidezidor bateko marra zuri eta horiak ikusiko ditugu. Ibilbideak pago motz eder bat aurkitu du, mendi horietako landare-ikatzaren ustiapenaren emaitza. Altu etazuzen hazi beharrean, pagoak bihurrituta eta beso ugarirekin agertzen dira, ikazkinen mozketen ondorioz. Jaitsiera leun batek pagoei buruzko argibide-panelera eramango gaitu, zuhaitz horien ale handiez inguratuta. Jaitsiera gogor batek Exkaxpe errekaraino eramango gaitu. Une horretan, abandonatutako sareta zahar baten hormen ondoan igarotzen da ibilbidea, pago eta motz handien artean, beti ibilguaren ondoan. Seinale zuri eta horiek zurez egindako zubitxo batera eramaten gaituzte, eta Exkaxpe ibaiaren ertzak Erroiarri izena hartzen du.Bidea estutu eta igotzen hasten da, Erroiarriko ur-jauzi ikusgarriaren gainean begiratoki txiki batera eramanez. Ibilbidea Elizmendi gainetik doa. Lur laua zeharkatzen duen pasealekua hagin zahar baten ondoan amaitzen da. Hagin horrek adierazten du Artikutzako herrixkaraino jaisten den bidea, non San Agustin baselizak errezibituko gaituen. Herri barruan, basoan dagoen seinale batek errota-harri zahar batzuk erakutsiko dizkigu, herriaren aztarnetako bat osatzen dutenak.Donostiatik 32 kilometrora dago aterpetxea. Leku aproposa da eskola-taldeentzat eta aisialdiko bilerentzat. 36 plaza ditu, ohatzeak dituztenak. Aterpekideek sukaldea, telefonoa, telebista, bideoa, ur beroa eta egur bidezko berogailua dituzte eskura.2004az geroztik, gida berri batek bisitariei aukera ematen die finkan ezkutatzen diren erakargarritasun ugariez gozatzeko. Eneko Agirre Iraetak idatzia, gidak enklabearen xehetasun guztiak ezagutzeko aukera ematen du. Hiru ibilbide desberdinen planoak ditu, finkan zehar seinalatuta daudenak eta Nafarroako Mendi Federazioak homologatu dituenak.

----

Jatorrizko testua: Ainhoa AROZAMENA AYALA eta AUÑAMENDI ARTXIBOA

Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa

Itzulpenaren berrikusketa: Agustín Arostegi