Bi aldeetako hainbat autore garaikidek herrialde independente bateko subirano gisa tronuratzeari buruzko legenda jasotzen dute beren memorietan. "Español Guipuzcoano" (1836) batek honako hau idatzi zuen: "Gogoan dugu Espainiatik kanpo entzun genuela Zumalakarregi bizirik zegoela saiatu zirela buruzagi horrek, kausa hobea izan zezakeenak, Nafarroakoarekin eta Euskal Probintziekin estatu independente bat osatzeko ideia babes zezala. Hori esaten entzun genuen, eta iruditu zitzaigun, eta oraindik ere, agian oker, iruditzen zaigu ez dela guztiz oinarririk gabekoa ". Wilkinson eta Somerville britainiarrek (1837an eta 1839an) kontatzen zuten herrialdeko koroa onartzeko zorian egon zela Tomas I.a, Nafarroako erregea eta Bizkaiko Jauna bezala. Jeneralaren laguntzaileak, de Vargas koronelak, zurrumurru horren berri eman zuen bere memorietan, Laurens prusiarrak (1839) inpugnatu zuen zurrumurrua: "Zumalakarregi -dio- bere herriko idoloa zen, eta inolako erreparorik gabe hitz egiten zen Nafarroako koroarekin altxatzeko eta euskaldunen errege bihurtzeko. Ez zen, ordea, Zumalakarregiren ideia. Bere aberriaren eskubide eta askatasunak defendatzea besterik ez zuen nahi, eta ohore hura apal-apal saihestu zuen, Ingalaterran zegoen bere legezko erregeari lekua utziz. " Chahorentzat, Zumalakarregi izan zen Kantabria zaharra berpiztu nahi izan zuen gizon probidentziala. Hil zenean, honako hau esan zuen (1842): "Ez dugu merezi duen ezer egingo, eta lastima da. Badauzkagu Pirinioetan Don Karlosen armadetako Ama Birjina Santua eta Poloniako Dukesa, Poloniako erritoaren arabera. Agur, beraz, Nafarroa eta Polonia, bi nazio heroiko, Katolizismoaren aldarean modu berekoian sakrifikatuak ".