Gasteizko gotzaina. Idiazabalen (Gipuzkoa) jaio zen 1870eko irailaren 21ean. Lehen mailako ikasketak eta musika Beasainen, latina eta Filosofia urte bat Oñatiko Unibertsitatean. Ondoren, Gasteizko apaizgaitegian sartu zen, eta han egin zituen apaiz-ikasketak, kalifikazio bikainekin. Salamancan Teologian doktoratu zen. Apaiz ordenatu ondoren, Usurbilgo (Gipuzkoa) parrokian zerbitzatu zuen denbora batez. Gasteizko Seminarioko irakasle izan zen Latin, Erretorika eta Filosofia katedretan. 1903an izendatu zutenetik, Gasteizko katedrako oposizio bidez kalonje lektiboa izan zen. 1905ean, 25 urte zituela, On Kixote Mantxakoaren XIII. kapitulua euskaratzen hasi zen euskal letretan, Gasteizen argitaratu zena. 1911n euskal sermoi adierazgarri bat eman zuen irailaren 24an Segurako parrokian, Euskal Jaiak zirela eta. 1918ra arte, Seminarioko Eskritura Santuaren katedraz gain, hainbat kargu bete zituen, besteak beste, Ganbara Idazkari, Elizako Aldizkariaren zuzendari, prosinodal aztertzaile, Otoitzaren Apostolutzaren zuzendari eta beste batzuk. Pio X.a Aita Santuak Lurralde Santu eta Erromarako erromesaldien espainiar zuzendari izendatu zuen. 1918an, Burgo de Osmako Gotzaindegiak sustatu zuen. Apezpiku-sagaratzea Gasteizko katedralean egin zuen urte bereko maiatzaren 20an, Ragonesi monsinore Bere Santutasunaren Nuntzioak, Melo eta Alcalde eta Eijo eta Garay Gasteizko gotzain izandakoek lagunduta. Osmako apezpikutzan, bere elizbarrutiko herri guztietan predikatu zuen, Seminarioari araudi zabal eta osoa eman zion, artzipresten eta parrokoen eskubideei buruzko kartillak idatzi zituen, katoliko-nekazaritzako sindikatu guztiekin aktiboki lankidetzan aritu zen eta pastoral ugari argitaratu zituen. Madril, Bartzelona, Zaragoza, Valladolid, Avila, Burgos, Gasteiz, Iruñea, Donostia eta El Escorialen predikatzera iritsi zen eta Kolonia eta Maltako Kongresu Eukaristikoetan hitz egin zuen. 1924an Iruñeko gotzain izendatu zuten. Nafarroako herri askotan izan zen bisitan eta predikuan. 1925ean Mujica ta Urrestarazu'tar Mateo Iruña'ko Gotzai jaunak bere eliz-barrutikoai egiten dien Artzai-eskutitza, lruña'n argitaratu zuen. 1928an Gasteizko gotzain izendatu zuten eta ekainaren 24an bakarrik sartu zen. Han inauguratu zuen Seminarioko eraikin berria 1930eko irailaren 30ean. Gasteizko Elizbarrutia gobernatzen ari zela, irakaskuntza katolikoan, ongintzan, misiolaritzan, moraltasun pribatuan eta abarretan egindako lana nabarmendu zuen. Debako Ostolaza Fundazioarekin zuen polemika oso zabaldua izan zen, erakunde horrek publikoari ireki zion liburutegi bikaina zela eta, non Muxikak bere elizbarrutiaren morala eta fedea arriskuan ikusten zituen. 1931ko apirileko udal-hauteskundeak baino egun batzuk lehenago, II. Errepublikaren aldarrikapena ekarriko zutenak, Bloke antidinastikoaren gaitzespen esplizitua zabaldu zuen: «Ezein katolikori ezin zaio mesede egin, bere botoaren bidez, koalizio bat, bloke bat, talde bat aurkez dezan, bere betiko programan eta hauteskunde-borrokakoan, bere egunkarietan, bere meetingetan, doktrina antikatolikoak, elizaren eskubide sakratuen eta bere erakunde santuen aurkako erasoak dituen eta kontsignatzen dituen talde bat. Horixe gertatzen da gaur egun gure elizbarrutian koalizioekin: sozialista errepublikanoa; errepublikanosozialista erradikala, eta esan beharrik ez dago alderdi komunistarekin». Esan beharrik ez dago, Errepublika aldarrikatu zutenean, Mugica iritzi errepublikar guztiaren jomugan egon zela, eta erregimen berria publikoki onartu arren, ez ziola azkartasunik emango. Muxikak bere lehen bisita pastorala egin zuenean (Zarautz, etab.) maiatzean. Maiatzaren 17an Espainiatik kanporatu zuten Errepublikaren aurkako animoak piztea leporatuta. Erbestean La Puyen (Poitiers, Frantzia) bizi izan zen. Han zegoela, Erroman egin zen misio-izaerako mundu-kongresu batean izan zen. La Puyen Jose Antonio Agirre Gorte Eratzaileetako diputatuak bisitatu zuen 1931ko abenduaren 18an. 1933ko apirilaren 12an aberriratzeko baimena eman zioten. Gerra piztu ondoren, abuztuaren 6an, Olaechea Iruñeko gotzainarekin batera, Non Licet pastorala sinatu zuen, katolikoei ohartaraziz ez zela zilegi erasotutako Errepublikari babesa ematea. Baina bere hasierako atxikimendua desagertu egin zen, matxinatuek egindako gehiegikeriak egiaztatu ahal izan zituenean, eta horien aurka bi pastoral idatzi zituen. 1936ko otsaileko hauteskundeen aurrean, alferrik saiatu zen abertzaletasuna gainerako eskuindarrekin bat egin zezaten. Handik hilabetera, bigarren itzulian, erretiratzea lortu zuen, katolikoek EAJri botoa emateko zilegitasuna publiko eginez. Aliatu berri bat bilatzeko politika hau -eskuin katoliko espainolista edo neutro tradizionalaren ordez- errentagarria gertatuko zitzaion Muxika gotzainari, 1936ko uztaileko altxamendu militarra bitartekotzarik egin izan ez balu. Zeharka babestu zituen Estatutua eta euskal nazionalismoa, bere botoa errugabetuz, baiezkoa ematea bekatua zela aldarrikatzen zuen eskuin jakin baten propagandaren aurrean. Cabanellas jeneralak Burgosko Defentsa Batzordean bat-batean sinatutako kanporatze-agindu baten ondorioz, ezin izan zuen Erromatik itzuli, han baitzegoen Kongresu batean, 1936ko urriaren 14an. Han idatzi luze batean bere jardunaren berri eman zuen hurrengo paragrafoetan euskal politika nazionalista egitearen akusaziotik bere burua defendatuz. «1.a Hain zuzen ere, Alfontso XIII.a, bere erregealdiaren amaieran, denek, baita militarrek ere, abandonaturik ikusten zutenean, nik gonbidaturik, eraiki berria zen seminarioaren inaugurazioan izan zen, eta komunitate zabalak sutsuki txalotu zuen: 600 apaizgai. 2.a Jakako matxinada sortu zen eta, apaizgaiei bisita egin ondoren, Jaunari erreguka monarkiaren jarraipena eskatzeko genuen premia larriaz hitz egin nien, Espainian errepublika gaiztakeria-mota guztien iturburu agortezina izan baitzen eta izango baitzen; ez nengoen oker neure iritzietan. 3.a Apaizgaitegiko musika-irakasleak, prozesu labur baten ondoren, politika nazionalista egiten zuelako salaketaren bat egiaztatuta, apaizgaitegitik atera eta kargua uztera behartu nuen; horretaz duela lau urte. 4.a Mintegia orain dela bi urte bisitatu zuen Apezpikutzako Batzorde Apostolikoarekin. Jesus Merida monsinorea, Granadakoa. Garai hartako bikario nagusia eta biok enkargatu genizun ikertzeaz eta ikusteaz ea zentro honetan politika nazionalista egiten zen, gaitzari erremedio eraginkorra jartzeko baiezkoan. Txostenaren izaera erreserbatua dela eta, ez dugu haren edukia ezagutzen, baina txosten ofizial horretara jotzen dugu, a priori, ez dela gure aurkakoa izango, ezta puntu jakin horretan ere... 5.a Nik hainbeste maite dudanaren kontra ere murmurikatzen zen: seminarioa, eta, guztiei bidea ixteko, errektore jaun txit ospetsuari eskatu nion, irakasleen klaustroaren aurrean, martxoaren 7an, Aquinoko San Tomas egunean, zin egin zidan seminarioan irakasleek, errektoreak berak edo beste ikasle batzuek, politika nazionalista edo alderdiko beste edozein politika egiten zuten; eta errektoreak, apaiz prestu hark, zin egin zuen. Múgica izena, Vidal eta Barraquer eta Juan Irastorzaren izenekin batera, Espainiako gotzainek munduko gotzainei 1937ko uztailean Francori emandako babesaren zergatia azaltzen zuen Gutun Kolektiboaren oinean falta izan zen. Bere elizbarrutiari uko egitera behartu zuten Cinnakoaren truke eta Kanbon kokatu zen (Lab.) 1945ean, Imperativos de mi conocimiento ospetsua argitaratu zuen, non klero nazionalistaren defentsa sutsua egiten baitzuen, «bidegabeki jazarritako, iraindutako, zigortutako, espoliatutako eta kalumniatutako» apaizak. Pio Montoya apaizak egindako izapide eta gestioen ondoren, bera ere erbesteratua eta Gipuzkoara itzulia, itzultzeko gogoz eta Erregimenaren aldeko propaganda egiteko gogoz zatituta, Muxikak muga zeharkatu zuen 1947ko maiatzaren 22an, eta polizia batek zainduta, Zarautzen (Gipuzkoa) finkatu zen. Han bizi izan zen, nazionalista izan gabe, nazionalismoarentzat sinbolo beneragarri gisa, hil zen arte, itsua, 98 urte zituela (1968-X-27). v.IDIAZABAL
Ainhoa AROZAMENA AYALA.
Ainhoa AROZAMENA AYALA.